STARTING YOUR FAMILY HISTORY
There are many manuals and guide books which can take you through the process of investigating your Family History in detail. Briefly, the best way to start is with in-depth discussions with family members, as such oral information will guide much of what you will subsequently do. Start with the eldest members of the extended family: that is, great-aunts and uncles, great-grandfathers and mothers. Then move on to grandparents, aunts, uncles, cousins, parents and siblings. Both older members of the family and younger ones can contribute new information. Ask for factual information (such as the person’s birth-dates; the names of their siblings and their birth-dates and, if appropriate, death-dates; details and dates of marriages; details of offspring, if any; and places of residence). While most relatives would be able to answer only a fraction of these questions, talking with as many people as possible will help to build a fuller picture of your Family History. Many of the dates you will be given may not be accurate either, but they will provide you with approximate times for the events concerned. For example, in many Greek communities it was customary to name a newborn after his grandfather or her grandmother. However, in the earlier part of the 20th century infant mortality was significantly higher than it is today. So, if that infant died, the next boy or girl may well have been named after the same grandparent, resulting in the registration of two newborns with the same name close in time. Thus, the identification of individuals correctly depends upon both careful examination of the specific records – say, birth certificates – and cross-checking these against other records, such as censuses, death records and so on.
Beyond factual information, relatives will always have a fund of stories about events or other family members. While not all of these will be relevant, some may prove very useful – so, when talking to your relatives, listen to their reminiscences, ask questions and take notes. You could also record their recollections, after you have asked for their permission to do so. Reaching outside the family, it is always worth asking your relations if there are any living family friends or other close acquaintances who might be able to answer further questions.
Greeks have always migrated, particularly in times of crisis; and, since the 20th-century history of Greece is replete with crises – economic, war-related, food-related, political, and so on – it is also replete with migrations. Try to find out the migratory movements of your family members and about their lives, experiences and jobs in their destinations. Those who did not go abroad often moved from their villages to towns and many moved to Athens. Oral accounts are particularly important in cases of migration within Greece, as there are no systematic records for such internal migration.
When talking to relatives about the past, be sensitive. Some of the stories may involve personal details difficult for the speaker to recollect. Despite your desire to discover everything that is relevant to your family history, it is important to be respectful of the wish of the speaker to withhold information, if that is what they want.
CENSUSES OF THE GREEK STATE
From 1951, censuses have taken place regularly for the whole of the country approximately every 10 years. Prior to that, censuses were taken at irregular intervals, in the years 1861, 1870, 1879, 1889, 1896, 1907, 1920, 1928, 1940. Before 1861 enumerations occurred annually from 1836 to 1845, and in 1848, 1853 and 1856. However, new findings suggest that in the 1850s, at least in some places, nominal listings of the population were conducted, rather than simple enumerations.
For the 1889, 1896 and 1940 censuses very little information survives, even at the aggregate level. Some of the surviving manuscript censuses, from 1861, 1870 and 1879, provide nominal information (i.e., names, along with other information), and are described below. So far no nominal manuscript censuses have been found for later dates. Overall, only a small number of census manuscripts have been traced and even fewer have been digitised (see the 1870 and 1879 Amorgos censuses and a collection of censuses from Mykonos, Hermoupolis and Kythera). However, the situation is improving.
1861
The manuscript censuses recorded all persons. Each person was assigned a unique number (this appears as IND Number in the database). Individuals were recorded in the enumeration books as members of a ‘family’ (as the household was called in the Greek censuses at least until 1920) with the head of the family listed first. Each family was clearly distinguished from adjacent households. Thus, in the case of the Mykonos 1861 manuscript census, each family was given a unique number and separated from the preceding and succeeding families with a blank line space.
In a family that was made up of a husband, wife and children, the husband was the head. However, non-married individuals could also be heads, as, for example, in a group of unmarried siblings (such as household number 184 from 1861 Mykonos, where ANTQNIOS KOMPOTHEKLAS lived with his – presumably – sisters MAROYLA and PARASKEYH; all were young and single). Women could also be heads of a household; in most cases these were widows living on their own (such as AGGEROYLA ALEKSANDROPOYLOS, aged 70) or with their unmarried children (ORGENTQ XADOYSHS, aged 50 ). The information provided in the census book includes each individual’s name, surname, age, marital status, occupation and birthplace, along with the parish in which the house is located. Those conducting the census, in principle, simply included every person residing in the area at the time of the census. However, this often took some time to happen. For example, for Mykonos in 1861 it appears that the completion of the census took two months. This meant that not only those temporarily absent but also family members who were away for longer periods – such as sailors or merchants – were also included. In household 97 of Mykonos, ANDREAS OIKONOMOY (listed as head of the household) and his wife ANEZA are listed together with one KQNSTANTINOS SABARAS, a sailor, in the same household. KQNSTANTINOS, we can only assume, was ANEZA’s brother, who, while listed as a member of the household, was very rarely actually present there. We assume that he was a relative of ANEZA because it was exceptional for non-relatives to reside in the same household, unless servants, but also because his surname is different from that of ANDREAS. However, he could also be relative of ANDREAS from his mother’s side.
While in most cases households were made up of nuclear families, this was not always the case; members of the extended family might be present too. So, for example, in the 1861 census of Hermoupolis the household numbered 1951 consisted of ZANNHS KOYFOYDAKHS and his wife, four daughters and two sons – but also his mother-in-law POYLOYDIA GLYTZH. If you are lucky enough to have such a case among your ancestors, it means that you have identified the name of the female line, which opens up the possibility of further investigating this side of the family. In other cases, live-in servants might also be listed in the census. For example, in household 1925 in 1861 Hermoupolis the merchant KALBAKORISIOS lived with his wife, four sons and one daughter, but also with two domestic servants, MARIA and MARGARITA. Interestingly, in this case we are also given their surnames, their ages and their place of origin, the island of Naxos. While these two servants were members of the household, they were not members of the family. In another example, in household 11 of Mykonos, the unmarried sisters MARIA and XARIKLEIA AMPANOPOYLOS are listed along with their servant ANOYSA ARGOYDELHS, aged 11, who was from Mykonos.
Though the principles of the data collection were expected to be the same everywhere, this was not necessarily the case and, as a result, the information available may vary from place to place. For example, while the relationships among the members of the household has to be deduced for households in Mykonos (from the ages, the marital status and the order in which they are listed in the census), for Hermoupolis the relationship to the head of the household is explicitly provided in almost all cases. So, we learn that ELENH BROXEIRH, aged 17, is the sister of the household head ZAMPELOY MPAZAKH, who, at the age of 20, is a widow. In cases like this it would be difficult, if not impossible, to identify the two women as sisters if the census did not mention this explicitly. In another local variation, the Hermoupolis census also provides information on whether each individual is DEMOTES (i.e., registered in the municipality of Hermoupolis) or ETERODEMOTES (i.e., registered in another municipality or community of the Greek state). If the person was from outside the Greek state (if they were, for example, from Chios, which in the 19th century was part of the Ottoman Empire) and had not been registered in the municipality they were classified as Foreigner (ALLODAPOS). An example is provided by the case of ZANNHS MAYROMMATHS and his family.
The 1861 Mykonos census is organised by parish, while the Hermoupolis one is organised alphabetically, by the head’s first name. Though listing the population by first name is unusual, it had occurred before on Syros, in the 1790–1830 tax register. This demonstrates that, while individual communities were following national government orders in actually conducting the census, the manner in which each community carried it out followed long-established local practices, thus providing a variety of results.
1870
The 1870 enumeration followed the same principles as that of 1861, with the exception that the names of sailors were listed by the port authorities in which they were registered. The 1870 census is richer than the 1861 one, providing information on language, religion, literacy, birthplace, place of origin and ownership of the house where the family resided. Such additional information allows us to understand much more. For example, PANAGHS TZILALHS, aged 30 and a sandal-maker by profession, was born on Chios but seems to have moved to Hermoupolis not long before the 1870 census with his wife DESPOINA and his three daughters. We can assume that the move was very recent since his youngest daughter EIRHNH, aged only one, was recorded as born on Chios. In this case DESPOINA’s maiden name is also recorded, allowing us to further search her ancestors.
Until 1878, only men aged 18–24 were liable to military service. This means that few men in this age range reported their real age, most reporting falsely in an effort to avoid conscription. This problem affects the censuses of 1861 and 1870.
1879
The 1879 census was conducted in a similar way to the two previous ones, though it was completed within seven days rather than weeks or months.
Extraordinary censuses
Since the creation of the Greek state in 1832, new areas were gradually incorporated. The Greek Territorial Gains map shows the changes in the boundaries of the Greek state. Usually a census occurred soon after each change, in order for the government to have information on the size and composition of the population of the new areas. The additional censuses are:
1881 census of Thessaly and Arta (incorporated in 1881).
1913 enumeration of Macedonia, parts of Epirus, some of the Aegean Islands and Crete.
1922 Asia Minor refugees: more than a million refugees arrived in Greece from Asia Minor (Greece’s population was less than five million at the time). In the next national census of 1928, a serious effort was made to trace the refugee population through a question included in the census asking whether the person enumerated was a refugee or the offspring of a refugee father. In addition, registers of refugees have been found in various local archives. The one for Chios, for example, presents detailed information for all Asia Minor refugees who moved to the island around 1922 (Μητρώον των εν τω Νομώ Χίου Προσφύγων). A similar one is available for Hermoupolis (Καταγραφή Αφιχθέντων Μικρασιατών Προσφύγων). A significant number of the Asia Minor refugees emigrated to USA very soon after they became refugees, and can be traced through the US censuses.
Other population listings of the Greek state
Population listings prior to 1861 exist, although these do not list the whole population of a community or island. Some were constructed for tax purposes and so provide full details about the head of the household and the tax he/she had to pay. An example is the 1829 tax listing of Amorgos, in which the information provided for the head of household is extensive, including full name, age, occupation, place of birth, marital status and the number of sons and daughters he/she had. The original manuscript is deposited in the central GAK (Genika Arheia tou Kratous [General State Archives of Greece]) and is available online. An almost identical listing is available for the island of Poros for 1828 and 1829. Some transcribed data from the 1828 listing for the community of Damala on Poros is also available online.
The 1829 tax listing is a document of the Greek state. In addition, there are tax listings, broadly similar to that of 1829, from the Ottoman era, and at least those in the Cyclades are written in Greek. A number of such tax manuscript listings is provided in the Αρχειοθήκη Κυκλάδων, for the populations of Mykonos, Syros and Tinos.
DHMOTOLOGIA
DHMOTOLOGIA are continuous registers held in every community or municipality that record for each ‘family’ the life events of its members into their own municipal account (Merida). This is usually created when a marriage takes place, at which time all the relevant information is recorded for the husband and wife, including their places of birth and their municipal affiliation (demotikotes). It is customary, although not compulsory, for the couple to register in the husband’s place of origin. This is where any subsequent births of children will also be recorded into the same ‘family’ account. The family account may at times include an extended family member, such as a grandmother, but this does not necessarily mean that this person co-resides with the family. There is space in the DHMOTOLOGIA printed books (earlier books were handwritten) for the recording of the death of each member, as there is also space recording the ‘move’ of individuals into their own new account when a marriage takes place. There is no information on migration or on place of current residence. It is extremely common for Greek families to be registered in their ancestral village of origin, even if they were born or had lived most of their lives in, say, Athens. Greeks have to vote in the community or municipality where their family account is held, and this is a strong reason why Greeks do not move their account, even when they have long been resident elsewhere, as the existence of the account allows them to have a say on the local matters of the village through their vote.
The family account is an extremely rich source. It can provide vital information for many members of the family, all in one place. However, as the information had been assembled from multiple sources, the potential for mistakes is significant. In your research, make sure you crosscheck every piece of information. Most communities developed DHMOTOLOGIA at some point, certainly after 1950, though they were usually, if not always, developed after the civil registration system itself had been implemented in the specific community. The description given here applies mostly to the post-World War II situation.
For earlier times, where DHMOTOLOGIA exist, they resemble the manuscript censuses as these were described for 1861. So for each of these early DHMOTOLOGIO, a ‘census’ of this specific population was taken – that is, a snapshot picture of the population at a given point in time. But, unlike the censuses, these records were updated with any deaths that subsequently took place, while new births and new marriages were added at the end of the DHMOTOLOGIO. An example is the DHMOTOLOGIO created in Kavala in 1929. Older yet is that of ANDROS, from 1852. This is organised in a similar way to the 1861 Mykonos census, though it provides further information on births and deaths that occurred in the years 1852–1860. For further information in Greek on the Andros DHMOTOLOGIO click here. The original manuscript, as well as the 1853 DHMOTOLOGIO, is available in the Kaireios Library on Andros.
CIVIL REGISTRATION
Civil registration includes the main life events: births, deaths and marriages. These are reported to the Civil Registration office (LHXIARHEIO) of the area in which the event happens, irrespective of the municipal affiliation of the individual concerned. So, for example, a birth that takes place in a maternity hospital (increasingly common in post-war years) has to be registered in the Civil Registration office of the area in which the hospital is situated (so a mother who gives birth in Iaso – a maternity hospital in Marousi in Greater Athens – needs to register the baby in Marousi, even though the mother may actually live in Piraeus, for example, and her municipal account and voting rights may be in Syros, where her family originated). Births taking place at home or in a local hospital (as was more common before World War II) would be registered in the municipality/community where the mother was registered or in a neighbouring one (for example, a mother residing in the village of Agios Georgios might travel to nearby Chios Town to give birth).
The newly created Greek state legislated in 1836 for the ‘Maintenance of the Civil Registration Books’ and the submission of an annual report of all vital events (p. XIII for Greek; p. XXIX for French); for the evolution of the Greek Statistical Service click here. However, on some rare occasions this actually happened in subsequent years and, even then, the records were not systematically kept. For example, some records are available for Hermoupolis (the rough death registers, for example) but for many other municipalities/communities there are none. In 1856, another legislative effort was made, charging municipalities with the responsibility of registering in special books births, deaths and marriages. This time, registration did start in a number of municipalities. This was the case in many of the Cycladic islands, such as Mykonos and Syros, where the records start in 1859 and continue uninterrupted to the present. At this early stage, and in some communities, reporting was carried out by priests, as they were involved in all three of these vital life events. However, until 1873 it was not a legal requirement for them to do so (pp. ιε–ις). Shifting the responsibility to priests essentially copied the successful system used in the Ionian Islands. They became part of the Greek State in 1864 and civil registration started soon after, being successful right from the start (p. XIV). Such a quick uptake was due to the very long history of keeping such records in the Ionian Islands, which dated from at least the 17th century. But in many mainland communities systematic reporting of such events did not start until the third legislative instruction to keep civil registration records, in 1924. From that date onwards records were kept everywhere, and by 1930 these are considered full – that is, they cover all events. However, the occupation of the country in 1941–44 disrupted record-keeping in many places.
Births
Birth certificates are a very rich source of information in Greece. For a start, they provide the full names of both mother and father, including their surnames and in most cases the father’s first name too (sometimes abbreviated). (For illegitimate children, there is no information about the father. For foundlings there is no information about either of the parents.) The presentation of such information has changed over time, although all the relevant information is handwritten. For example, on Mykonos, up to 1928 the mother was recorded with her maiden name, while her husband was recorded as the father of the child. From 1929 onwards, the mother is recorded with her husband’s surname and her father’s full name is also recorded.
An indication of the kind of information that can be found in birth certificates is given in this table. The lack of a child’s forename relates to special circumstances, most probably children who died unbaptised. In many cases where a forename exists it is apparent that it was added to the certificate at a later date, presumably in cases where the baptism took place sometime after the reporting of the birth, when the baby did not have a name yet. In some cases, where there was no forename on the first certificate, another certificate would follow at a later date indicating the name, along with all the other information, and occasionally the existence of the first certificate.
The quantity and quality of provided information varies depending on the identity of the person registering the event. If the father were reporting the event, then all information concerning him, including his age, is available. The quantity of information declined when the event was reported by the midwife or a priest. On Mykonos, the birth was reported mainly by the father or by some other relative from 1859 to 1885, by the midwife in the following decade and by a priest up to 1928. From 1929 onwards it was usually the father or the doctor who registered the birth of the child. Twin births are clearly stated as such and the two certificates are successive.
Deaths
Every death has to be registered in the civil registration office of the community or municipality where the death occurred. Legislation concerning death registration was strict right from the beginning of the Greek state, and so death registers usually provide reliable information, although less so in the case of infants. The reliability of infant death registration depends on the specific place and the development of the registration system there.
The information included on a death certificate can be very helpful: the full name of the deceased person, the date the person died and the date the death was registered, the parent’s full names for younger persons or the spouse’s full name for adults, the deceased person’s age and marital status, and their occupation, if they were adult men. The information provided can change over time and may differ from place to place, but in most cases it will provide a good range of details on the deceased individual and some of their closest relatives.
The information provided in the death certificates for Mykonos is shown in this table. Until 1928 deaths were registered by the priest; from 1929, relatives of the deceased took over this responsibility.
In the period 1895–1928 the death certificates of Mykonos have the least possible information: the deceased’s full name, age and occupation, and the cause of death. Cause of death has been consistently reported on Mykonos since 1896. Death registration was considered by contemporaries to be more complete than birth registration, as the presence of a priest at a burial was essential, in addition to the fact that the non-registration of a death was liable to punishment, whereas the non-registration of a birth was not (Stefanos 1884, p. 450). A factor in reducing the comprehensiveness of the death registration is the non-registration of deaths of sailors when these occurred at sea, and of soldiers. In addition, the deaths of unbaptised infants are expected to have been omitted from the registration procedure, especially where deaths were registered by a priest, since a priest was not present at the burial of an unbaptised child. Still, the period between birth and baptism was short – usually less than a week – and when it was thought that the death of an infant was imminent parents and relatives would perform a quick baptism, αεροβάπτισμα, which does not require the presence of a priest.
Delays in the registrations of death, at least for Mykonos, seems to have been minimal, with more than 90 per cent of deaths reported within four days of the event. In the majority of cases, registration took place the same day as or the day following the death. The years 1870 and 1880 are, again, exceptions. From 1910 onwards, all deaths were reported within four days of the event.
Marriages
Marriage registers are one of the richest sources of information (see, for example, the online marriage records for Hermoupolis). They provide the full names of the bride and groom, their ages, and, with some variation, the full names of their parents, including their mothers’ maiden names. The information provided in the Mykonos marriage registers and the degree of unavailability of data are shown in this table. At times, the order of marriage – i.e., whether this was a first, second or third marriage – is also mentioned. Whether the bride and the groom signed the certificate indicates whether they were literate or not. For marriages, on Mykonos the person registering the event, was a priest up until 1928 and either the husband or both the husband and the wife thereafter. The availability of age is very important data and, even though it was not always accurate, it provides a very close indication of the real age.
MALE REGISTERS (MHTROA ARRENON)
These are based on the birth civil registers and include men only. The MHTROO ARRENON constitutes a separate register, which is regularly updated. This has been utilised for men’s compulsory military service since 1878 and is thought to be extremely accurate (Μαυριδερός 1988, p. 85). A good example is the continuous and early-starting male register of Hermoupolis.
VOTING REGISTERS (EKLOGIKOI KATALOGOI)
Surviving 19th-century voting registers are essentially lists of names – invariably of adult men – who had the right to vote in the elections. The age range of the voters differed according to the date of the list. So, in the 1844 elections, only a handful of the listed men were below the age of 30. This is because voters had either to hold property, to have a profession, or to exercise an independent form of labour (Innes, p. 168). Thus, along with the full name of each voter, his profession and status as a property owner are cited. In the 1844 register of the town of Gaurion, on Andros, it appears that virtually all held property, with very few exceptions. One such exception is GEQRGIOS XIOS, aged 45 (entry 57 under Α/Α), from the island of Chios, who was a baker but held no property.
From 1864 onwards, all adult males had the right to vote irrespective of whether they had property or not. Thus from that date onwards the voting lists do not include information on property, but they provide the full name of the voter, his age and his profession. Some of the latest lists also provide the current place of residence, including places outside the Greek state, thus providing a rare glimpse of the destinations of migrants at the time. For two voting registers from Hermoupolis, see the Institute of Mediterranean Studies website. For a discussion of a plethora of other voting registers and their availability, watch this.
LOCATION OF SOURCES
Registers of births, deaths, and marriages, along with the Male Registers and the Dhmotologia, are located in municipal/community offices, in most cases within the municipal building itself (DHMARXEIO). Specifically, they are within the Civil Registration Office (LHXIARHEIO). Sometimes the older registers have been relocated to the local archive, while the most recent ones – say after 1920 – are located in the Register Office. This is the case in Hermoupolis, for example, whereas for Mykonos, in the absence of a local archive, all the registers available from 1859 onwards are kept in the Register Office, situated in the Municipality of Mykonos. On Samos, many of the civil registration records up to 1932 are available online.
18th- and 19th-century nominal censuses are held in local archives. For example, the Hermoupolis manuscript census books can be found in the GAK of Cyclades in Hermoupolis.
CHURCH RECORDS
The Church produces its own records for every rite it oversees, such as baptisms, burials and marriages (up to 1982 all marriages were performed in Church). Overlap between the Church and the civil records is to be expected, and if the civil records can be traced then there may be no reason to search the Church records. However, not all places have civil records, especially for the earlier part of the 20th century. In the event of such an absence, the Church records become very useful.
Church records are kept in the local Metropolis. The starting date of such records for each Metropole depends on when the specific area became part of the Greek state but also on local conditions. So, for Arta the records start in 1912, some 30 years after it became part of the Greek state. For Kastoria the records start in 1940, 23 years after it became part of the Greek state. While in some areas the records are considered full from the start (e.g., Zante from 1868 onwards), in Athens they are considered partial in the period 1838–1848 but full thereafter (Mαυριδερός 2010, pp. 105–9).
MIGRATION
Migration creates nothing but problems for the genealogist. There are no known sources of migration records that are available to the public. Internal migration can be inferred to a degree through the tracing of records in different localities. So Mykoniates – men on their own or married couples from the 1920s onwards – would leave the island and move to Athens or Piraeus in search of employment opportunities. In the case of married men, the family would remain back on the island while he worked on Piraeus, returning to Mykonos at various points in the year to help with agricultural jobs there and to visit the family. Such a circular migration is difficult to establish or trace in the records, however: for such men a status as migrant could be confirmed only if their premature death certificate was to be traced in Athens while all other civil records of his family were to be found on Mykonos. If the migrant had been lucky enough to retire on the island, then there would be no trace of his migratory movement.
There may be more luck in tracing those who migrated outside Greece. If the destination was the USA, the Ellis Island records should almost certainly provide the date (and other information) that the migrant entered the country, unless the migration happened illegally. For example, if a Greek sailor, when his boat anchored at a USA port, left the boat and never returned, there would be no record of his arrival in the USA. Other favourite migratory destinations of Greeks included Egypt in the late 19th and early 20th centuries; Russia in the late 19th century; the Danube-region in the late 19th century; the Ottoman Empire in the 19th century and Australia in the post-second world war years.
For migrants, the best sources will be those available in the destination country, such as census data and birth, death and marriage records, in the USA for example. Church sources in the destination country may also prove useful.
NOTARIAL RECORDS
Notarial records form one of the richest sources available to family historians. Such records exist virtually everywhere in Greece and at least since the creation of the modern Greek state. In most places, such records also exist for centuries before that. These documents comprise the legal contracts that were prepared and signed when individuals offered dowry, bought or sold land, adopted children, borrowed or lent money or drew up a will. They are mostly held locally – i.e., in the place where the contract occurred – and they exist in abundance. In a magnificent project led by Aglaia Kasdagli, a large collection of marriage/dowry contracts of Greek populations from the 16th to the 19th century have been transcribed and made available online in Greek and English. The map provides in a glance an idea of where such records exist.
As most local GAK archives have digitised many of their notarial holdings, visiting them digitally via arxeiomnimon is easy (see, for example, contracts from Volos, wills from Kavala and a variety of notarial records from Samos). It is less easy to navigate through the contracts, as these were entered chronologically, and thus searching for specific individuals is a time-consuming process unless the researcher already has dates for the purchases/sales/marriages concerned. Marriage contracts are probably the easiest to locate, provided the year of marriage is known: in such a case, it makes sense to start searching for the contract from the day of the wedding backwards. However, dowry, inheritance and the final signing of such contracts were fluid matters (see Hionidou 2012); some ‘promises’ made to couples of land or a house may have been fulfilled years later or never.
OTHER SOURCES
Local newspapers can be a further source of information about both individuals and significant events in the locality concerned. So, on Mykonos Η Μύκονος and Μυκονιάτικα Χρονικά were published fortnightly in the period 1933–1935; Μυκονιάτικα Νέα was published monthly in the period 1946–1948; and Νέα Μύκονος was published monthly in the period 1948–1959. Local newspaper collections are usually to be found in local libraries or archives. The Greek parliament also has an amazing collection of such newspapers, digitised and available online. A digitally searchable set of national Greek newspapers is available at the National Library of Greece.
SPECIAL PROBLEMS: THE GREEK NAMING SYSTEM
The Greek naming system has its own idiosyncrasies, and anyone undertaking a Family History needs to be familiar with it. Until the 1970s it was very rare for anyone to have more than one forename, thus eliminating problems arising from the inconsistent use of forenames.
Following marriage, a wife would have to change her own surname, inherited from her father, to that of her husband. This changed in 1983, when it became compulsory for women to keep their surname after marriage. From that date, women who had married prior to 1983 and had assumed their husband’s surname were obliged to change their surname back to their maiden name if they subsequently divorced. The situation for widows is unclear prior to 1983, as in some of the earliest records widows seem to have taken their maiden name, while their husband’s full name might have appeared on the widow’s death certificate too.
Until 1928 in all birth records the mother was recorded with her maiden name, while her husband was recorded as the father of the child. From 1929 onwards, the mother is recorded with her husband’s surname while her father’s full name is also recorded.
Between the forename and the surname of a man or a single woman the father’s forename, usually abbreviated, is written. For example, for a single woman, the name VIOLETTA EMMANOYHL HIONIDOU signifies that VIOLETTA’s father was called EMMANOYHL. For married women and before 1983 the middle name was her husband’s forename. So, if VIOLETTA were a married woman, EMMANOYHL would be her husband’s name. So, what appears to be a middle name to a non-Greek reader is actually NOT that. For men and single women, it is always their father’s first name. For married women prior to 1983 it was usually the husband’s name. After 1983, it is her father’s name.
Until the 1980s, the ending of the surname of women and men of the same family differed. For example, the male version of HIONIDOU is HIONIDIS. Thereafter, most are using the male version of the name. In the specific example, they use HIONIDI. (Those who moved abroad and especially to the USA abolished this practice immediately, adopting the male version for both men and women but also simplifying them in many cases.) In the GREEK FAMILY HISTORY database, female surnames are standardised to the male version for Mykonos.
In the Mykonos records it was not uncommon for an alias/nickname to be recorded as well as the surname. On some occasions the alias would be used in place of the surname for a specific individual, eventually replacing it for future generations stemming from that individual. The inconsistent use of aliases and surnames was quite common in the 19th century, but in the 20th century surnames became much more consistent. Whenever an alias was given in the records, this was also copied in the database. Aliases are used even today in conversations.
The naming of children after their grandparents, starting with the paternal grandfather for the first boy and the maternal grandmother for the first girl, was extremely common, particularly on the islands (see Hoffman 1976, p. 333; Kulukundis 1968, pp. 55–56). Such naming was customary. In contrast, the naming of children after their parents was very rare, the exception being the birth of a child after his/her father’s death.
Greeks today employ derivative first names very often, usually using a modern version of the original name given to them at baptism. So, someone baptised OYRANIA may choose to be called RANIA. In 21st-century Greece, such a person would be known to everyone as RANIA, but the state would record her as OYRANIA. In the past, such derivatives also existed, but it seems that where they were used they were not simply an informal alternative to the full name but were actually recorded as such and such recording would remain, mostly, unchanged throughout the life of the person; so, someone recorded as TARQ should be sought as such in the records, rather than as MARGARITA or MARGARITARQ, the full versions of this name. This is important to bear in mind, especially with derivatives of MARIA. So, MARIA, MAROYLA and MAROYSA should all be treated as distinct names. However, it would also be possible for such names to be accidently changed in the various records from, say, MAROYLA to MAROYSA and vice versa.
IONIAN ISLANDS
The Ionian Islands joined the Greek state in 1864. Because of their earlier history and their association with the Venetian and British states – both keepers of rigorous administrations – these islands have extremely rich sources from the 16th century onwards concerning their populations. Corfu, for example, has an extraordinarily rich collection of population records, as does Cerigo. In the links section of this website you can access some of the local archives where such sources are kept.
Cerigo, as it was called until it became Greek territory, or Kythera, as it is known today, is one of the Ionian Islands, despite being situated south of the Peloponnese. It has experienced a variety of administrations over the centuries: prior to 1864, when it joined the Greek state, it was under Venetian control from 1374 (Kalligeros 2008, pp. 34–36), moved to Ottoman control in 1715–1718 (Maltezou 1980, p. 151), was French-administered from 1797 to 1799 and came under British protection from 1815 to 1864 (Leontsinis 1987, pp. 19–20).
The 1724, 1784 and 1788 ‘censuses’, available through the GREEKFAMILYHISTORY database, are a series of census-like nominal listings of the whole population of Kythera, undertaken by the Venetian administration. These were compiled for tax purposes (Mazarakes 2010, p. 71). There are many more population listings available for 18th-century Kythera and some for the early 19th century (see Hionidou 2015, Table 1). Most of the 18th-century ones were published in the 1997 book by Πατραμάνη, Μαρμαρέλη and Δρακάκης. The three censuses of 1724, 1784 and 1788 were selected to be inputted in the database for their quality. While the published listings were used for the data inputting, the original records, held in the island’s local archive, were also consulted. For the purposes of these population censuses the island was divided into districts (destretti, territorii), each of which was subdivided into parishes (parochia). The local clergy carried out the recording. At the top of every page the census manuscript books refer to famiglie, although the use of this term conforms more to the definition of ‘household’ than to that of ‘family’, as it includes not only related individuals but also servants and relatives (see, for example, in the 1836 census, PANAGIOTTI CALUCI, who resides with his mother and two servants, ANGELINA and ANTONIO, aged 16 and 10 respectively). The sources provide the full name of the head of the household, along with his or her title (Signor, Signora, etc.), and for other household members they provide their first name, their relationship to the head of the household and their age. In the manuscripts each household is separated from the previous one by a line drawn by the enumerator; in the published material, every household is assigned a unique number, which has also been used in the database.
The 1836 and 1844 censuses were conducted during the British protection. The 1836 census is deposited in the UK National Archives (CO 1836/1248, 332954). Like the 18th-century censuses, it is handwritten in Italian and presented in one volume. The 1844 census is in the Kythera GAK and is made up of a number of unbound documents, in which the author of each document wrote, using his own template, the list of names and other information concerning specific parishes (on the date see Hionidou 2015, footnote 11). The information provided in each list varies widely and, for some parishes, successive households are clearly separated one from the other, while in other parishes such a separation is not evident. Those lists where the separation of successive households is not made clearly were not used in this study. The information consistently given includes name, relationship to head, age, occupation and whether the individual was present or absent from the island at the time of the census. The language used in these 1844 lists is Greek. The use of Greek rather than Italian was not necessarily an innovation; the material available to us from the 1844 census comprises the ‘rough drafts’ collected by the parish priests, for whom Greek would had been the only language they knew both during the Venetian and the British periods (Hionidou 2015). In the cases of the earlier censuses that were assembled in a manuscript book, the parish data would have been transcribed into the book by an educated administrator who could translate them into Italian (Hionidou 2015, footnote 12).
The society of Cerigo
Greek societies under Venetian rule consisted of a number of social strata or classes (Papadia-Lala 1993, p. 186). On Kythera specifically there were very few Venetians present, and thus the class of nobili did not emerge (Leontsinis 1987, p. 22). The governing Council, consisting of 30 representatives of important local families, was therefore made up by cittadini. This term should not be equated with ‘urban residents’, since not all urban residents were members of the cittadini. In the 18th century, most of the cittadini did, however, live in Chora, the island’s town (Maltezou 1980, p. 156). The cittadini could only be involved in commerce, maritime trading and other prestigious occupational activities (Papadia-Lala 1993, p. 190; Maltezou 1991, p. 261). Most were also owners of land that they rented out to peasants. On Kythera, with its relatively small population, the term popolani was assigned to both the rural peasants and the non-cittadini urbanites (Papadia-Lala 1993, p. 191).
From around the turn of the 17th century, migration took place from Kythera to the Peloponnese, which at that time was also under Venetian rule (Leontsinis 1987, pp. 78–9). From 1770, out-migration became more significant: although destinations changed over time and the flow was interrupted by wars and other events, it normally returned quickly to its usual high levels (Leontsinis 1987, p. 29). The economy of the island was based overwhelmingly on agriculture (Leontsinis 1987, pp. 75–6; Mazarakes 2010, pp. 89–97). Kythera possesses an extremely rich notarial archive, available in the island’s local archives, where thousands of legal contracts exist covering five centuries (Maltezou 1991, pp. 35–81).
THE DATABASE: GreekFamilyHistory
The database provides online access to the following nominal census or census-like records:
Hermoupolis 1861, 60 per cent of the population (Source: Hermoupolis manuscript census books, local archives of the Cyclades, Hermoupolis Municipal Archives, D/D/Census Books)
Hermoupolis 1870, 8 per cent of the population (Source: Hermoupolis manuscript census books, local archives of the Cyclades, Hermoupolis Municipal Archives, D/D/Census Books)
Hermoupolis 1879, 29 per cent of the population (Source: Hermoupolis manuscript census books, local archives of the Cyclades, Hermoupolis Municipal Archives, D/D/Census Books)
Mykonos 1861 (whole population) (Source: Mykonos Library)
Cerigo 1724, 100 per cent of the population (Source: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη and Δρακάκης)
Cerigo 1784, 100 per cent of the population (Source: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη and Δρακάκης)
Cerigo 1788, 100 per cent of the population (Source: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη and Δρακάκης)
1836: 41 per cent of the population (rural only) (Source: UK The National Archives CO 1836/1248, 332954)
1844: 25 per cent of the population (rural only) (Source: GAK Kythera, folder Απογραφή του πληθυσμού της νήσου Κυθήρων 61, Β1 δ and Β4 δ)
The availability of the whole or part of each island population on the database depends entirely on the availability of the original archival records. The language of the original records varies depending on whether the island was part of the Greek state or not. For Hermoupolis and Mykonos, the original language was therefore Greek. For Cerigo 1844 the language is Greek, even though the island was at the time under British protection. The rest of the Cerigo censuses were in Italian, since, at the time, the island was Venetian. For practical reasons all entries employ Latin characters. For Cerigo 1724, 1784, 1788 and 1836 the database records are identical to those of the original sources. For the rest the following transliteration rules were used, since there are still no fixed transliteration rules for modern Greek:
A A
Β B
Γ G
Δ D
Ε E
Ζ Z
Η H
Θ TH
Ι I
Κ K
Λ L
Μ M
Ν N
Ξ KS
Ο O
Π P
Ρ R
Σ S
Τ T
Υ Y
Φ F
Χ X
Ψ PS
Ω Q
USING THE SEARCH FACILITY
If you know the surname of your ancestor, the easiest way to start is to enter their surname in the field SURNAME. So, if you are searching for KONTIZAS, entering this in the SURNAME field will return a long list of potential candidates, some from Mykonos but some also from Hermoupolis. The search will return those who have exactly the surname you searched for, but also others whose surname is similar. Looking at the additional information provided for each person with that surname, and depending how much you already know about that person, will help you to identify with some certainty the person you were looking for. If, for example, you were looking for PETROYNELA, there is only one person with that name. Selecting the record PETROYNELA KONTIZAS on the right-hand side of the screen will bring up her full record, which tells us that she was 14 years old in 1861 and lived in the parish of FOYRNAKIA, on Mykonos. At the bottom of the page is displayed the household to which she belonged and all the other members of that household. Household no. 324 had six other residents, all called KONTIZAS. It appears to consist of a middle-aged couple with their four (or five, with PETROYNELA) children. Clicking on the first individual listed in the household – that is, the head of the household, DHMHTRIOS – will access his full record and that of all the members of his household, including PETROYNELA. We can see that DHMHTRIOS’ occupation was GEQRGOS – that is, peasant – and that he was married. If we look at the individual records of PETROYNELA’s older brothers GEQRGIOS and NIKOLAOS we see that their occupation was ERGATHS – indicating that, unlike their father, they did not own any land and so they were offering their services to others.
If the person you are attempting to find had a more common name, or there were many people who shared their full name, your search will be more complicated. So, if you are looking for someone with the surname STRATHGOS, the database would return 158 potential matches. While it would be easy to discard individuals called, for example, ‘SIDERATOY’, there would still be too many with the surname STRATHGOS. Entering the forename, if known, for example ANDREAS, will help in this case, returning a smaller number of potential candidates. Still, tracing the correct person is not easy. For example, in 1836 there appear to be two persons with identical entries, both aged 60 and residing in the same parish. Their individual records tell us that these are indeed two separate persons heading two distinct households. Similarly, ANDREAS STRATHGOS appears in the 1784 and 1788 records with approximately matching ages (aged 15 in 1724 and 78 in 1784). The individual records and the related households show us that this is the same person recorded in both censuses, as his wife and his father’s name are the same, although the latter is spelt very differently in each case: JANI and GIANNI. Interestingly, while his age was recorded as 78 in 1784, he was 84 by 1788. However, such small differences are expected. It seems that the ANDREA STRATIGO recorded in 1724, aged 15, may also be the same person, as the age and the father’s name match. However, while he lives in the same neighbourhood, he is in a different parish. In addition, in 1724 he is married to CALI, whereas in 1784 ANDREAS is married to CHIERANA. This may indicate that his first wife died and he remarried, although further information would be needed to draw a firm conclusion.
The additional information available for individuals differs from census to census, even on the same island. So while the 1879 census of Hermoupolis provides a wealth of information, that for 1861 is less detailed. This depended on the instructions that the enumerators received for each census and was reflected in the lay-out of the census book. Across the different islands, while the 1861 Mykonos census will provide you with information on their marital status and the neighbourhood/parish in which the family resided, the 1844 Cerigo census will give the relationship of each household member to the head of the household (i.e., the person listed first in each household) but also, at least for the head of the household, whether his/her father was alive or dead at the time of the census. So, if his/her father was alive at the time of the census the field STATUS will show ‘TOY’, meaning ‘son of’ (in the earlier censuses it appears as ‘DI’). When the STATUS is shown as ‘POTE’ (in the earlier censuses it appears as ‘QUONDAM’), it indicates that their father was dead at the time of the census.
The group/social class census information and database field includes the RELIGIONI/ SACERDOTI (religious vocation), FACIONARI (state administrators), PUTTI or PUTE (child), VECHI or VECHE (old aged), and DONE (adult women). Members of the FAMIGLIE were described in relation to the head: so, SUA MOGLIE refers to the wife; SUO FIGLIO to the son; SUA FIGLIA to the daughter; and SUE CREATURE to the offspring.
If you cannot identify with certainty the person you are looking for, it is worth selecting those that look like possible matches. It should be remembered that spellings of names can differ from census to census (for example, AGGEROY, AGGEROYLA); names themselves could differ from record to record; ages could also differ from the expected age owing to unintentional or intentional misreporting. For example, in 1861 Mykonos census data show a dearth of men aged 18–24 because such men were liable to military service. Thus, most men in that age group reported an age that was either below 18 or above 24 (Hionidou 1993, pp. 20 και 144-5). The same happened in 1870, but not in 1878, as the law had changed by then.
Once you have identified the specific person you were looking for, and hopefully their household, you will probably have some new information to continue your search. For Mykonos, this will necessarily be through the digital records available on other databases or websites, such as the voting registers of the late 19th century or the 17th- and 18th-century tax registers. For Hermoupolis and Cerigo, you could search and potentially find the same individual in more than one census, thus following them over their life course. However, as none of the Hermoupolis censuses covers the whole population, the absence of someone from one or more of the censuses does not mean that they were not there at the time.
ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΟΥ
Ο καλύτερος τρόπος για να ξεκινήσει κάποιος την Ιστορία της οικογένειάς του είναι οι διεξοδικές συζητήσεις με μέλη της οικογένειας του, αρχικά με τα γηραιότερα μέλη της ευρύτερης οικογένειά του, δηλαδή με τις αδελφές ή τους αδελφούς των παππούδων του και τους προ-παππούδες του και έπειτα με τους παππούδες, τις θείες ή τους θείους, τα ξαδέρφια, τους γονείς και τα αδέρφια του. Δεν έχει σημασία αν είναι μεγαλύτεροι ή μικρότεροι, καθώς όλοι μπορούν να δώσουν πληροφορίες, τις οποίες κανείς δεν γνωρίζει. Χρειάζεται λοιπόν να τους ρωτήσει αντικειμενικές πληροφορίες, όπως παραδείγματος χάριν ημερομηνίες και έτη γεννήσεώς τους, τα ονόματα των αδελφών τους, τις ημερομηνίες ή τα έτη γεννήσεώς αυτών και όπου χρειάζεται, τα ονόματα των συζύγων αυτών, πότε παντρεύτηκαν, ποια ήταν τα παιδιά τους, εάν είχαν, και πού και πότε μετακινήθηκαν. Οι περισσότεροι από τους συγγενείς θα μπορούν να απαντήσουν ένα μέρος των ερωτήσεων, αλλά αυτό είναι αναμενόμενο. Καθώς κανείς ρωτάει πολλούς ανθρώπους, διαφορετικοί συγγενείς και φίλοι θα θυμούνται διαφορετικές πληροφορίες και όλες μαζί, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο, θα βοηθήσουν να χτιστεί μια καλύτερη εικόνα για την Ιστορία της οικογένειάς του. Οι ημερομηνίες που θα δώσουν μπορεί να μην είναι εντελώς ακριβείς, αλλά τουλάχιστον θα ενημερώσουν κατά προσέγγιση πότε συνέβη ένα συγκεκριμένο γεγονός. Για παράδειγμα, στις αρχές του 20ου αιώνα η βρεφική θνησιμότητα ήταν πολύ υψηλότερη από ότι είναι σήμερα. Όπως και αλλού, σε πολλές ελληνικές κοινωνίες ήταν σύνηθες το βρέφος που γεννιέται να παίρνει το όνομα του παππού ή της γιαγιάς του. Αν το βρέφος αυτό πέθαινε, το επόμενο αγόρι ή κορίτσι που θα γεννιόταν στην οικογένεια, μπορεί και αυτό να έπαιρνε το ίδιο όνομα του παππού ή της γιαγιάς, καταλήγοντας έτσι να έχουμε δύο καταγεγραμμένα νεογέννητα με το ίδιο όνομα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Συνεπώς, η εξακρίβωση του σωστού εγγράφου εξαρτάται από τη προσεκτική εξέταση του συγκεκριμένου εγγράφου (λ.χ. πιστοποιητικού γεννήσεως), αλλά και η διασταύρωση του με άλλα έγγραφα, όπως απογραφές πληθυσμών, πιστοποιητικά θανάτων κ.α.
Πέραν των πραγματικών πληροφοριών, υπάρχουν πάντα ιστορίες σχετικά με συγκεκριμένα γεγονότα ή συγγενείς. Όταν συζητά κάποιος με μέλη της οικογένειάς του, είναι σημαντικό να ακούσει τις ιστορίες τους και μετά να ξεκινήσει τις ερωτήσεις του. Μπορεί όλες οι ιστορίες να μην είναι συναφείς, μπορεί όμως κάποιες να φανούν πολύ χρήσιμες. Γι’ αυτό πρέπει κανείς να τις ακούσει προσεκτικά και ίσως να κρατήσει σημειώσεις. Μπορεί κανείς να τους ηχογραφήσει, αφού ζητήσει και πάρει την έγκριση τους. Μπορεί ακόμα να τους ρωτήσει εάν κάποιος με τον οποίο δεν έχει συγγένεια ήταν ιδιαίτερα κοντά με κάποια μέλη της οικογένειάς του και αν αυτός ο άνθρωπος βρίσκεται στη ζωή ή σε κοντινή απόσταση και μπορεί να απαντήσει σε περισσότερες ερωτήσεις. Χρειάζεται έτσι να βρει που μετανάστευσαν τα μέλη της οικογένειάς του, ιστορίες για τη ζωή τους, βιώματα ή και τι δουλειές έκαναν στους τόπους που μετανάστευσαν. Αυτές οι προφορικές πληροφορίες θα τον καθοδηγήσουν για τα επόμενα βήματα του. Οι Έλληνες μετανάστευαν συχνότερα σε περιόδους κρίσης παρά σε περιόδους ανάπτυξης. Καθώς η ελληνική ιστορία του 20ου αιώνα είναι γεμάτη με περιόδους οικονομικών, πολεμικών, επισιτιστικών, πολιτικών κ.α. κρίσεων, έτσι και η χώρα έχει βιώσει εκτεταμένα κύματα μετανάστευσης. Εκείνοι που δεν έφυγαν στο εξωτερικό, μετακόμισαν από τα χωριά στις πόλεις, με τους περισσότερους από αυτούς να μεταναστεύουν στην Αθήνα. Πληροφορίες σχετικά με την εσωτερική μετανάστευση, δηλαδή μετανάστευση εντός της Ελλάδος, μπορούν να αντληθούν μόνο μέσω των προφορικών μαρτυριών, αφού δεν υπάρχουν αρχεία για την εσωτερική μετανάστευση.
Όταν μιλάει κάποιος για το παρελθόν με τους συγγενείς του, πρέπει να είναι προσεκτικός. Μερικές από αυτές τις ιστορίες μπορεί να είναι δύσκολες για τον αφηγητή (μπορεί να ήταν ορφανός ή νόθος, να είχε νοσήσει από κάποια ‘επαίσχυντη’ αρρώστια όπως φυματίωση ή αφροδίσιο νόσημα). Αν θέλει όμως να μάθει ότι περισσότερο μπορεί σχετικά με την ιστορία της οικογένειάς του, πρέπει να σεβαστεί τις επιθυμίες του αφηγητή να κρατήσει κάποιες πληροφορίες κρυφές.
ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
Από το 1951, οι απογραφές διενεργούνται τακτικά σε όλη τη χωρά ανά 10 περίπου έτη. Προηγουμένως, όμως, απογραφές πραγματοποιούνταν σε ακανόνιστα χρονικά διαστήματα. Τα έτη, κατά τα οποία πραγματοποιήθηκαν απογραφές είναι: το 1861, το 1870, το 1879, το 1889, το 1896, το 1907,το 1920, το 1928 και το 1940. Πριν από το 1861, γενικές καταγραφές πληθυσμού διεξήχθησαν ετησίως από το 1836 έως το 1845, και έπειτα κατά τα έτη 1848, 1853 και 1856. Παρ΄ όλα αυτά, νέα ευρήματα δείχνουν ότι κατά τη δεκαετία του 1850, τουλάχιστον σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, οι καταγραφές του πληθυσμού ήταν ονομαστικές, πλήρεις καταγραφές όλων των κατοίκων. Για τις απογραφές των ετών 1889, 1896 και 1940 μόνο λίγες πληροφορίες είναι διαθέσιμες, και αυτές μόνο σε συγκεντρωτικό επίπεδο (δηλαδή σύνολο πληθυσμού ανά γεωγραφικές μονάδες). Μερικά από το διασωθέντα πρωτότυπα κατάστιχα των απογραφών που παρέχουν ονομαστικές πληροφορίες (π.χ. ονοματεπώνυμο, ηλικία και άλλες πληροφορίες, για κάθε κάτοικο του νησιού ή της κοινότητας) είναι από το 1861, 1870 και 1879. Συνεπώς αυτές είναι και οι πηγές που παρουσιάζονται λεπτομερώς παρακάτω. Έως και σήμερα, δεν έχουν βρεθεί άλλα πιο πρόσφατα κατάστιχα ονομαστικών καταγραφών. Εν ολίγοις, μόνο λίγα κατάστιχα από τις απογραφές είναι διαθέσιμα, ενώ ακόμη λιγότερα είναι αυτά που έχουν ψηφιοποιηθεί (βλέπε π.χ. τις απογραφές της Αμοργού του 1870 και 1879 και τη συλλογή απογραφών Μυκόνου, Ερμούπολης και Κυθήρων). Η κατάσταση όμως βελτιώνεται συνεχώς.
1861
Όλοι οι κάτοικοι κατεγράφησαν στην απογραφή του 1861. Σε κάθε άτομο αποδόθηκε ένας προσωπικός αριθμός (ο οποίος φαίνεται ως IND Number στη βάση δεδομένων). Κάθε άτομο καταγράφηκε στα βιβλία της απογραφής ως μέλος μια «οικογένειας»/ νοικοκυριού, με τον αρχηγό κάθε νοικοκυριού να σημειώνεται ως πρώτο μέλος. Κάθε «οικογένεια» (όπως ονομαζόταν το εκάστοτε νοικοκυριό τουλάχιστο μέχρι και το 1920) διακρινόταν ξεκάθαρα από τα παρακείμενα νοικοκυριά. Στην περίπτωση της απογραφής της Μυκόνου το 1861, η διάκριση των νοικοκυριών πραγματοποιήθηκε με την απόδοση ενός ξεχωριστού αριθμού για κάθε νοικοκυριό καθώς και με μια κενή γραμμή μεταξύ αυτών.
Για μια οικογένεια, η οποία αποτελούνταν από ένα παντρεμένο ζευγάρι και τα παιδιά τους, ο σύζυγος ήταν πάντοτε ο αρχηγός του νοικοκυριού. Ανύπαντρα άτομα μπορούσαν και αυτά να θεωρούνται αρχηγοί (για παράδειγμα, μεταξύ ανύπαντρων αδερφών, ο ένας από αυτούς θεωρούνταν αρχηγός). Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι το νοικοκυριό με αριθμό 184 από την απογραφή της Μυκόνου το 1861, όπου ο ANTQNIOS KOMPOTHEKLAS έμενε μαζί με τις, κατά πάσα πιθανότητα, αδερφές του, MAROYLA και PARASKEYH. Και οι τρεις ήταν άγαμοι και αρκετά νέοι. Επίσης γυναίκες μπορούσαν να είναι αρχηγοί νοικοκυριών, κυρίως χήρες οι οποίες είτε έμεναν μόνες τους (όπως και η AGGEROYLA ALEKSANDROPOYLOS, ηλικίας 70 ετών), είτε έμεναν μαζί με τα άγαμα τέκνα τους (για παράδειγμα, η ORGENTQ XADOYSHS, ηλικίας 50 ετών, η οποία έμενε μαζί με τα 3 άγαμα τέκνα της). Οι πληροφορίες, οι οποίες είναι διαθέσιμες στα βιβλία απογραφών περιλαμβάνουν για κάθε άτομο ξεχωριστά ονοματεπώνυμο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, επάγγελμα, τόπο γεννήσεως αλλά και την ενορία στην οποία διαμένουν. Η απογραφή ήταν κατ’ αρχήν μια καταγραφή του πραγματικού πληθυσμού (‘de facto’), συμπεριλαμβανομένου κάθε ατόμου που διέμενε στο συγκεκριμένο τόπο κατά τη διάρκεια της απογραφής. Η απογραφή των κατοίκων πραγματοποιούνταν, στην θεωρία, από μια τοπική επιτροπή, στην πραγματικότητα όμως οι ιερείς της εκάστοτε κοινότητας ήταν αυτοί που διενεργούσαν τις απογραφές. Και στις δύο περιπτώσεις, ήταν μια αρκετά χρονοβόρα διαδικασία. Για παράδειγμα, στη Μύκονο η καταγραφή του 1861 φαίνεται ότι διήρκησε δύο μήνες. Αυτό σημαίνει ότι όλοι όσοι ήταν απόντες για κάποιο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια αυτών των δύο μηνών συμπεριελήφθησαν στην απογραφή. Όχι μόνο αυτοί αλλά και μέλη οικογενειών που ήταν απόντες για μικρό χρονικό διάστημα, όπως ναύτες, ή άλλοι που δούλευαν σε κάποιο άλλο μέρος, όπως για παράδειγμα έμποροι, φαίνεται ότι συμπεριελήφθησαν στην απογραφή. Για παράδειγμα, το νοικοκυριό με αριθμό 97 της Μυκόνου, όπου ο ναύτης ANDREAS OIKONOMOY και η σύζυγος του ANEZA καταγράφονται μαζί, αλλά και ο KQNSTANTINOS SABARAS, ναύτης και αυτός, καταγράφεται στο ίδιο νοικοκυριό. Εδώ μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο KQNSTANTINOS ήταν ο αδελφός της ANEZAS, ο οποίος ενώ κατεγράφη ως μέλος του νοικοκυριού, ήταν πολύ σπάνια παρών καθώς ήταν ναύτης.
Ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις τα νοικοκυριά αποτελούνταν συνήθως από οικογένειες, αυτό δεν συνέβαινε πάντοτε. Έτσι για παράδειγμα, στην απογραφή της Ερμούπολης το 1861 και στο νοικοκυριό με αριθμό 1951 διέμενε η οικογένεια του ZANNH KOYFOYDAKH, η σύζυγος του, οι 4 κόρες του και οι 2 γιοί του, αλλά ακόμα και η πεθερά του POYLOYDIA GLYTZH. Σπάνια βέβαια άλλοι συγγενείς πέραν της πυρηνικής οικογένειας ήταν μέλη του ίδιου νοικοκυριού. Εάν κάποιος είναι αρκετά τόσο τυχερός ώστε να έχει τέτοια περίπτωση μεταξύ των προγόνων του, σημαίνει ότι έχει στη διάθεση του και το πατρικό όνομα της συζύγου του ZANNH. Σε αυτήν την περίπτωση, πολύ εύκολα κάποιος μπορεί να μελετήσει και τη γενεαλογία της συζύγου του. Σε άλλες περιπτώσεις εκτός από συγγενείς, υπήρχαν και υπηρέτριες που ζούσαν στο νοικοκυριό και είναι καταγεγραμμένες ως μέλη αυτού στην απογραφή. Για παράδειγμα, το νοικοκυριό με αριθμό 1925 από την απογραφή της Ερμούπολης το 1861, όπου ο έμπορος KALBAKORISIOS ζούσε με την σύζυγό του, τους 4 γιούς και τη μια κόρη του αλλά επιπλέον και με δύο υπηρέτριες την MARIA και την MARGARITA. Σε αυτήν την περίπτωση αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι γνωρίζουμε τα επίθετά τους, την ηλικία τους αλλά και τον τόπο καταγωγής τους, τη Νάξο. Ενώ αυτές οι δύο υπηρέτριες είναι μέλη του νοικοκυριού, δεν είναι μέλη της οικογένειας. Σε μία άλλη περίπτωση, στο νοικοκυριό με αριθμό 11 της Μυκόνου, οι ανύπαντρες αδελφές MARIA και XARIKLEIA AMPANOPOYLOS είναι καταγεγραμμένες μαζί με την υπηρέτρια τους ANOYSA ARGOYDELHS, 11 χρονών από την Μύκονο, ενώ ο ανύπαντρος αδελφός τους είναι καταγεγραμμένος ως το τελευταίο μέλος του νοικοκυριού, πολύ πιθανόν επειδή ήταν απών από το νησί κατά τη διάρκεια της απογραφής, λόγω απασχόλησής του πιθανότατα σε κάποιο άλλο μέρος.
Θα περίμενε κανείς ότι οι αρχές της συλλογής των δεδομένων κάθε απογραφής θα ήταν οι ίδιες σε όλη την χώρα, όμως αυτό δεν συνέβαινε πάντοτε. Έτσι, το πλήθος των πληροφοριών που συλλέχθηκαν εξαρτάται από το μέρος στο οποίο διενεργούταν η κάθε απογραφή. Για παράδειγμα, ενώ η σχέση μεταξύ των μελών των νοικοκυριών είναι διακριτή στις περισσότερες περιπτώσεις της Μυκόνου (χρησιμοποιώντας τις ηλικίες, την οικογενειακή κατάσταση, αλλά και την σειρά με την οποία καταγράφονται στην απογραφή), στην Ερμούπολη η σχέση μεταξύ του αρχηγού με τα υπόλοιπα μέλη του νοικοκυριού είναι διαθέσιμη σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις. Έτσι, η ELENH BROXEIRH ηλικίας 17 ετών μαθαίνουμε ότι είναι αδερφή της αρχηγού του νοικοκυριού ZAMPELOY MPAZAKH, η οποία σε ηλικία 20 είναι χήρα. Σε περιπτώσεις σαν και αυτή θα ήταν δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο να καταλάβει κάποιος ότι αυτές οι δύο γυναίκες είναι αδερφές, αν αυτό δεν αναφερόταν λεπτομερώς στην απογραφή. Εστιάζοντας στις ιδιαιτερότητες των καταγραφών των διάφορων περιοχών, φαίνεται ότι η απογραφή της Ερμούπολης παρέχει πληροφορίες για το αν κάποιος είναι δημότης (καταγεγραμμένος δηλαδή στο Δήμο της Ερμούπολης) ή ετεροδημότης (αν είναι καταγεγραμμένος σε κάποιον άλλο δήμο του Ελληνικού Κράτους, για παράδειγμα στην Άνω Σύρο, Μύκονο, κτλ.), αν το άτομο αυτό έχει καταγωγή από κάποιο μέρος εκτός του Ελληνικού Κράτους (για παράδειγμα από την Χίο, η οποία κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία) ή δεν ήταν καταγεγραμμένο στον δήμο. Σε αυτήν την περίπτωση καταγραφόταν ως Αλλοδαπός. Για παράδειγμα, η περίπτωση του ZANNH MAYROMATHS και της οικογένειάς του).
Η απογραφή της Μυκόνου του 1861 είναι οργανωμένη κατά ενορίες, ενώ της Ερμούπολης με βάση την αλφαβητική σειρά του βαπτιστικού ονόματος του αρχηγού κάθε νοικοκυριού. Αν και η παράθεση με βάση το βαπτιστικό όνομα ήταν ασυνήθιστη, δεν ήταν η πρώτη φορά για την Σύρο (βλ. Φορολογικά Κατάστιχα της Σύρου (1790-1830)). Αυτό δείχνει ότι κάποιες κοινότητες, αν και ακολουθούσαν τις εντολές της κεντρικής κυβέρνησης, όπως πχ στην διεξαγωγή της απογραφής του 1861, ο τρόπος με τον οποίο κάθε μια κοινότητα πραγματοποιήσουμε την εκάστοτε απογραφή, βασιζόταν στις καθιερωμένες δικές της πρακτικές, παρέχοντας έτσι μια ποικιλία αποτελεσμάτων.
1870
Η απογραφή του 1870 διενεργήθηκε με τον ίδιο τρόπο με αυτόν της προηγούμενης απογραφής του 1861, με την εξαίρεση ότι τα ονόματα των ναυτών κατεγράφησαν στις λιμενικές αρχές στις οποίες ήταν ήδη εγγεγραμμένοι. Η απογραφή του 1870 παρέχει πολύ περισσότερες πληροφορίες από αυτήν του 1861, σχετικά με τη γλώσσα, το θρήσκευμα, την γνώση γραφής η όχι, τον τόπο γεννήσεως και καταγωγής και επιπλέον το άτομο στο οποίο ανήκε το σπίτι που διέμενε η οικογένεια. Έχοντας στη διάθεσή μας αυτές τις επιπλέον πληροφορίες, μπορούμε να κατανοήσουμε πολλά περισσότερα. Για παράδειγμα, ο PANAGHS TZILALHS, ηλικίας 30 ετών και σανδαλοποιός στο επάγγελμα, γεννήθηκε στη Χίο αλλά φαίνεται ότι μετακόμισε στην Ερμούπολη λίγο πριν από το 1870 μαζί με τη γυναίκα του DESPOINA και τις τρεις κόρες του. Υποθέτουμε ότι η οικογένεια του είχε μετακομίσει στην Ερμούπολη πρόσφατα καθώς η απογραφή αναφέρει ότι η νεότερη κόρη του EIRHNH, ηλικίας μόνο 1 έτους, είχε γεννηθεί στη Χίο. Ενδιαφέρον είναι ακόμα το γεγονός ότι το επίθετο της γυναίκας του DESPOINAS είναι διαθέσιμο και έτσι μας δίνεται η δυνατότητα να ερευνήσουμε περαιτέρω τους προγόνους της, εάν το επιθυμούμε.
Μέχρι το 1878, μόνο οι άντρες ηλικίας από 18 έως 24 ετών ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν στο στρατό. Πολλοί άνδρες ηλικίας από 18 έως 24 ετών απέκρυπταν την ηλικία τους ώστε να αποφύγουν την υποχρεωτική θητεία, δηλώνοντας ηλικίες μεγαλύτερες ή μικρότερες από 18 έως 24. Αυτό όμως είναι ένα πρόβλημα που επηρεάζει μόνο τις απογραφές του 1861 και 1870.
1879
Η απογραφή του 1879 διενεργήθηκε με τον ίδιο τρόπο με αυτόν των δύο προηγούμενων, με τη μόνη διαφορά ότι διήρκησε επτά ημέρες.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ
Τα σύνορα του ελληνικού κράτους διευρύνθηκαν σταδιακά από τη δημιουργία του με την προσάρτηση νέων περιοχών, όπως φαίνεται και στον Χάρτη 1 (Εδαφικές επεκτάσεις της Ελλάδας). Μετά την προσάρτηση των νέων περιοχών, το κράτος διενεργούσε απογραφές πληθυσμού για να κατανοήσει το μέγεθος και τη σύνθεση του νέου αυτού πληθυσμού. Τέτοιες απογραφές πληθυσμού είναι η απογραφή του 1881 για τη Θεσσαλία και Άρτα, οι οποίες προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα κατά το ίδιο έτος. Το 1913 διενεργήθηκε η απαρίθμηση των νέων επαρχιών της Ελλάδας: Μακεδονία, τμήματα της Ηπείρου, μερικά νησιά του Αιγαίου και Κρήτη. Το 1922 περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο Μικρασιάτες πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα, της οποίας ο πληθυσμός μετρούσε λιγότερο από 5 εκατομμύρια. Στην επόμενη απογραφή πληθυσμού το 1928, το ελληνικό κράτος επιχείρησε να καταγράψει όλους εκείνους τους πρόσφυγες που είχαν καταφθάσει στη χώρα, ρωτώντας κάθε απογραφέντα αν ήταν πρόσφυγας ή απόγονος πρόσφυγα. Πολλά μητρώα προσφύγων είναι διαθέσιμα σε διάφορα τοπικά αρχεία. Για παράδειγμα αυτό της Χίου, το οποίο διαθέτει πληροφορίες για όλους τους πρόσφυγες που ήρθαν στο νησί γύρω στο 1922 (Μητρώον των εν τω Νομώ Χίου Προσφύγων). Ένα άλλο μητρώο παρόμοιο με αυτό της Χίου είναι διαθέσιμο στην Ερμούπολη (Καταγραφή Αφιχθέντων Μικρασιατών Προσφύγων). Ένας μεγάλος αριθμός ακόμα Μικρασιατών προσφύγων μετανάστευσε στις ΗΠΑ αμέσως μετά τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Αυτοί μπορούν να εντοπιστούν μέσω των απογραφών πληθυσμού των ΗΠΑ.
Άλλες καταγραφές πληθυσμού του Ελληνικού κράτους
Αν και υπάρχουν καταγραφές πληθυσμού πριν από το 1861, αυτές δεν περιλαμβάνουν ολόκληρο τον πληθυσμό των κοινοτήτων ή των νησιών. Μερικές από αυτές εξυπηρετούσαν φορολογικούς σκοπούς και έτσι παρέχουν όλες τις πληροφορίες σχετικά με τον αρχηγό του νοικοκυριού και το ποσό των φόρων πού υποχρεούταν να καταβάλει. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φορολογική καταγραφή της Αμοργού του 1829, η οποία εμπεριέχει λεπτομερείς πληροφορίες για τον αρχηγό του νοικοκυριού (συμπεριλαμβανομένων ονοματεπωνύμου, ηλικίας, επαγγέλματος, τόπου διαμονής, οικογενειακής κατάστασης και αριθμού τέκνων). Το πρωτότυπο κατάστιχο βρίσκεται στα κεντρικά ΓΑΚ αλλά είναι και ψηφιακά διαθέσιμο. Μια σχεδόν πανομοιότυπη καταγραφή είναι διαθέσιμη για τον Πόρο για τα έτη 1828 και 1829. Ορισμένες εγγραφές από την απογραφή του 1828 για την κοινότητα του Δαμαλά Πόρου είναι διαθέσιμες εδώ.
Η φορολογική καταγραφή του 1829 αποτελεί μια πηγή του Ελληνικού κράτους. Υπάρχουν ακόμα φορολογικές καταγραφές, παρόμοιες με αυτή του 1829, από την Οθωμανική περίοδο. Αυτές των Κυκλάδων είναι γραμμένες στα ελληνικά. Ορισμένα κατάστιχα φορολογικών καταγραφών είναι διαθέσιμα μέσω της Αρχειοθήκης Κυκλάδων, για τη Μύκονο, Σύρο και Τήνο.
Τα δημοτολόγια είναι μητρώα τα οποία τηρούνται σε κάθε κοινότητα ή δήμο, όπου καταγράφονται όλες οι γεννήσεις, γάμοι και θάνατοι των μελών κάθε «οικογένειας» σε οικογενειακές μερίδες. Η οικογενειακή μερίδα δημιουργείται μετά την επισύναψη ενός γάμου και περιλαμβάνει όλες τις σχετικές πληροφορίες των δύο συζύγων (συμπεριλαμβανομένων τόπου γεννήσεως και δημοτικότητα πριν από τον γάμο). Συνηθίζεται, χωρίς όμως να είναι υποχρεωτικό, το ζευγάρι να εγγράφεται στον τόπο καταγωγής του συζύγου. Εκεί, στην οικογενειακή μερίδα του ζευγαριού εγγράφονται όλες οι γεννήσεις. Τα βιβλία του Δημοτολογίου διαθέτουν χώρο για την εγγραφή του θανάτου κάθε μέλους της οικογένειας, όπως επίσης και για τη δημιουργία καινούριας οικογενειακής μερίδας, όταν κάποιος παντρεύεται. Το δημοτολόγιο, παρ’ όλα αυτά, δεν παρέχει πληροφορίες για τον τόπο διαμονής, καθώς όπως συνηθίζεται οι περισσότερες ελληνικές οικογένειες είναι εγγεγραμμένες στον τόπο καταγωγής των γονιών τους, ανεξαρτήτως από το αν δεν έχουν γεννηθεί ή ζήσει ποτέ εκεί. Η οικογενειακή μερίδα μπορεί να εμπεριέχει και μέλη της ευρύτερης οικογένειας (π.χ. την γιαγιά), χωρίς απαραιτήτως να σημαίνει ότι το μέλος αυτό κατοικεί στο ίδιο σπίτι με την οικογένεια. Οι Έλληνες επίσης υποχρεούνται να ψηφίζουν στον δήμο που είναι δημότες, δηλαδή όπου έχουν την οικογενειακή τους μερίδα.
Η οικογενειακή μερίδα είναι μια πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για όλα τα μέλη της οικογένειας. Καθώς οι πληροφορίες αυτές έχουν συγκεντρωθεί από διάφορες πηγές, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα κάποιες από αυτές τις πληροφορίες να είναι λανθασμένες. Γι’ αυτό το λόγο, όταν κάποιος χρησιμοποιεί το δημοτολόγιο πρέπει να διασταυρώνει κάθε πληροφορία που εμπεριέχεται σε αυτό. Όλες οι κοινότητες διαθέτουν Δημοτολόγια, σίγουρα από το 1950 και έπειτα, αν και οι περισσότερες από αυτές ξεκίνησαν τα δημοτολόγια τους μετά από τη συστηματική καταγραφή των ληξιαρχικών πράξεων. Η παραπάνω περιγραφή αναφέρεται κυρίως στην εξέλιξη των δημοτολογίων από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα.
Για προηγούμενες περιόδους τα διαθέσιμα Δημοτολόγια θυμίζουν τα κατάστιχα των απογραφών όπως αυτής του 1861. Έτσι λοιπόν για κάθε πρώιμο δημοτολόγιο, πραγματοποιούνταν μια «απογραφή» του πληθυσμού, δηλαδή της εικόνας του πληθυσμού σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Το Δημοτολόγιο, από την άλλη, ενημερώνονταν με όλους τους θανάτους, γεννήσεις ή και γάμους. Ένα τέτοιο δημοτολόγιο δημιουργήθηκε στην Καβάλα το 1929. Στην Άνδρο διασώζεται ένα παλαιότερο δημοτολόγιο του 1852, το οποίο είναι οργανωμένο με παρόμοιο τρόπο με εκείνο της απογραφής της Μυκόνου του 1861, περιέχοντας όμως πληροφορίες σχετικά με τις γεννήσεις και τους θανάτους για την περίοδο 1852-1860. Περισσότερες πληροφορίες για το Δημοτολόγιο της Άνδρου μπορείτε να δείτε εδώ. Το πρωτότυπο κατάστιχο καθώς και το Δημοτολόγιο του 1853 βρίσκονται στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη στο νησί της Άνδρου.
Ληξιαρχικές πράξεις
Οι ληξιαρχικές πράξεις περιλαμβάνουν όλες τις γεννήσεις, θανάτους και γάμους, που έχουν δηλωθεί στο Ληξιαρχείο της περιοχής στο οποίο συνέβη το γεγονός, ανεξαρτήτως της δημοτικότητας του κάθε προσώπου. Έτσι, κατά τη μεταπολεμική περίοδο και όταν οι περισσότερες γεννήσεις πραγματοποιούνταν στα μαιευτήρια, οι γεννήσεις δηλωνόντουσαν στο ληξιαρχείο της περιοχής όπου ανήκε το μαιευτήριο (για παράδειγμα, μια μητέρα που γεννάει στο Μαιευτήριο Ιασώ, χρειάζεται να δηλώσει το βρέφος στο Μαρούσι. Η μητέρα στην πραγματικότητα μπορεί να ζει στον Πειραιά ή η δημοτική της μερίδα και τα εκλογικά της δικαιώματα να είναι στη Σύρο, από όπου κατάγεται η οικογένειά της). Την περίοδο πριν από το 1940, σχεδόν όλες οι γεννήσεις πραγματοποιούνταν στα σπίτια ή στα τοπικά νοσοκομεία και έτσι οι γεννήσεις κατεγράφησαν στον δήμο ή την κοινότητα όπου η μητέρα ήταν εγγεγραμμένη ή στον κοντινότερο δήμο/ κοινότητα (για παράδειγμα εάν η γέννηση γινόταν στην πόλη της Χίου και η μητέρα κατοικούσε στο χωριό Άγιος Γεώργιος).
Το ελληνικό κράτος δημιουργήθηκε το 1832. Ήδη το 1836 θεσπίστηκε το Διάταγμα για «την τήρηση των ληξιαρχικών βιβλίων από το Δήμο» και την υποβολή των ετήσιων στοιχείων για όλα τα ληξιαρχικά γεγονότα (σελ. ΧΙΙΙ; Σελ. ΧΧΙΧ στα γαλλικά) (Για την εξέλιξη της Ελληνικής στατιστικής αρχής βλέπε εδώ.) Ωστόσο αυτό συνέβαινε μόνο πολύ περιστασιακά κατά τα επόμενα έτη, αλλά ακόμη και τότε τα βιβλία δεν τηρούνταν συστηματικά. Τέτοια αρχεία είναι διαθέσιμα σε πολύ λίγες περιοχές, όπως π.χ. στην Ερμούπολη (Πρόχειρα Βιβλία Αποβιώσεων). Η ψήφιση του Ελληνικού Αστικού νόμου το 1856 ανέθεσε την αρμοδιότητα της σύνταξης ληξιαρχικών πράξεων γεννήσεων, θανάτων και γάμων στους Δήμους. Έτσι, πολλοί δήμοι ξεκίνησαν την συστηματική εγγραφή των ληξιαρχικών πράξεων. Χαρακτηριστική περίπτωση αυτών είναι πολλά νησιά των Κυκλάδων, όπως για παράδειγμα η Μύκονος και η Ερμούπολη, όπου συνεχόμενα αρχεία διατηρούνται από το 1859 έως και σήμερα. Σε κάποιες κοινότητες, αρχικά, οι ιερείς ήταν υπεύθυνοι για τη δήλωση των γεννήσεων, γάμων και θανάτων, αφού είχαν ενεργό ρόλο και στις τρεις περιπτώσεις, χωρίς όμως αυτό να εμπεριέχεται στα καθήκοντα τους μέχρι το 1873 (σσ.ιε-ις). Αντιγράφοντας όμως το επιτυχημένο σύστημα των Ιονίων νησιών, η τήρηση ληξιαρχικών βιβλίων μετατοπίστηκε και επίσημα στους ιερείς. Τα Ιόνια Νησιά προσαρτήθηκαν στο ελληνικό κράτος το 1864, όταν ξεκίνησε σχεδόν αμέσως το ληξιαρχικό σύστημα εκεί. Αυτό θεωρήθηκε επιτυχημένο από την αρχή (σ.XIV). Η γρήγορη υιοθέτηση του συστήματος αυτού ήταν αποτέλεσμα της μακράς παράδοσης διατήρησης τέτοιων εγγράφων, η οποία χρονολογείται τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα. Σε πολλές όμως κοινότητες της Ηπειρωτικής Ελλάδας η τήρηση ληξιαρχικών πράξεων ξεκίνησε το 1924 μετά την ψήφιση ενός νέου νόμου. Από το 1924 λοιπόν, ληξιαρχικές πράξεις είναι διαθέσιμες σε ολόκληρη τη χώρα, όμως από το 1930 και έπειτα θεωρούνται πληρέστερες, καθώς καλύπτουν όλα τα γεγονότα. Κατά την περίοδο της Κατοχής (1941-1944), η τήρηση ληξιαρχικών πράξεων διεκόπη σε πολλές περιοχές της χώρας.
Γεννήσεις
Οι ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων είναι μια πολύ πλούσια πηγή πληροφοριών. Από την αρχή, αυτές περιλάμβαναν τα ονοματεπώνυμα και των δύο γονιών, συμπεριλαμβανομένων σε πολλές περιπτώσεις των ονομάτων ή των αρχικών των γονιών αυτών. Η παρουσίαση των πληροφοριών άλλαξε σημαντικά με τα χρόνια, η καταγραφή τους όμως παρέμεινε χειρόγραφη. Για παράδειγμα στη Μύκονο μέχρι και το 1928, η μητέρα δηλωνόταν με το πατρικό της επίθετο, ενώ το όνομα του συζύγου της καταχωρούταν ως πατέρας του παιδιού. Από το 1929 και έπειτα, η μητέρα καταγραφόταν με το επίθετο του συζύγου της αλλά και το πλήρες όνομα του πατέρα της (παππού του παιδιού) καταγραφόταν στην ληξιαρχική πράξη της γέννησης του παιδιού.
Οι διαθέσιμες πληροφορίες των ληξιαρχικών πράξεων γέννησης της Μυκόνου παρουσιάζονται στον πίνακα. Σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται το βαπτιστικό όνομα να απουσιάζει, ίσως επειδή τα παιδιά πέθαναν αβάπτιστα. Πολύ συχνά το όνομα προστίθετο πολύ αργότερα από την δήλωση της γέννησης στο ληξιαρχείο, αφού η βάφτιση συνήθως γινόταν αργότερα από την δήλωση της γέννησης, κατά την οποία το βρέφος δεν είχε αποκτήσει ακόμη όνομα. Σε άλλες περιπτώσεις όπου το βαπτιστικό όνομα απουσίαζε στο πρώτο πιστοποιητικό, ακολουθούσε ένα δεύτερο στο οποίο υποδεικνυόταν το όνομα μαζί με άλλες πληροφορίες.
Η εγκυρότητα των πληροφοριών που ήταν διαθέσιμες στα πιστοποιητικά γεννήσεων εξαρτιόταν από το ποιος δήλωνε τη γέννηση. Εάν ο πατέρας ήταν αυτός που έκανε τη δήλωση, τότε όλες οι πληροφορίες που αφορούσαν αυτόν, συμπεριλαμβανομένου της ηλικίας, ήταν διαθέσιμες. Λιγότερες όμως πληροφορίες ήταν διαθέσιμες στις περιπτώσεις όπου οι γεννήσεις καταχωρούνταν από την μαία (μαμή) ή τον ιερέα της ενορίας. Στην Μύκονο, οι γεννήσεις δηλωνόντουσαν κυρίως από τον πατέρα ή κάποιον άλλο συγγενή από το 1859 έως το 1885, από την μαία κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας και από ιερείς μέχρι το 1928. Από το 1928 και έπειτα ο πατέρας ή ο γιατρός ήταν αυτοί που δήλωναν τις γεννήσεις. Στις περιπτώσεις δίδυμων βρεφών υπήρχαν δύο διαφορετικά, διαδοχικά πιστοποιητικά.
Θάνατοι
Κάθε θάνατος έπρεπε να καταγράφεται στην τοπική κοινότητα ή στο δημοτικό ληξιαρχείο της περιοχής όπου συνέβη. Η νομοθεσία σχετικά με τη ληξιαρχική δήλωση θανάτων ήταν αυστηρή από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, και συνήθως τα πιστοποιητικά θανάτων περιέχουν αξιόπιστες πληροφορίες. Η ποιότητα όμως των πιστοποιητικών θανάτων των βρεφών ίσως να είναι λιγότερο αξιόπιστη, καθώς η εγκυρότητα των πληροφοριών σε αυτά εξαρτιόταν από τις τοπικές πρακτικές και την εξέλιξη του ληξιαρχικού συστήματος ανά περιοχή. Οι πληροφορίες που αναφέρονται στα πιστοποιητικά θανάτου είναι πολύ ενδιαφέρουσες και χρήσιμες, καθώς περιλαμβάνουν το ονοματεπώνυμο του αποθανόντα, την ημερομηνία καταγραφής του θανάτου αλλά και την ημερομηνία του γεγονότος, την ηλικία και την οικογενειακή κατάσταση του αποθανόντος ατόμου αλλά και το επάγγελμα του, για τους ενήλικους άνδρες. Οι διαθέσιμες πληροφορίες στα πιστοποιητικά θανάτων μπορεί να αλλάζαν με την πάροδο του χρόνου αλλά και να διέφεραν από τόπο σε τόπο, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις τα πιστοποιητικά θανάτων είναι μια πολύ χρήσιμη πηγή πληροφορίων για τον αποθανόντα αλλά και για τους κοντινούς συγγενείς του.
Οι διαθέσιμες πληροφορίες των πιστοποιητικών θανάτων στη Μύκονο παρουσιάζονται στον πίνακα. Μέχρι και το 1928, ιερείς δήλωναν τους θανάτους, ενώ από το 1929 και στο εξής ο θάνατος καταχωρούνταν από κάποιο συγγενή του αποθανόντος ατόμου.
Μεταξύ των ετών 1895 και 1929, οι πληροφορίες που παρέχονται στα πιστοποιητικά θανάτων της Μυκόνου είναι ονοματεπώνυμο, ηλικία, επάγγελμα και αιτία. Αιτίες θανάτου είναι διαθέσιμες στη Μύκονο από το 1896. Η καταγραφή των θανάτων θεωρούταν, σύμφωνα με πολλούς σύγχρονους μελετητές, πληρέστερη από τη καταγραφή των γεννήσεων καθώς η παρουσία του ιερέα ήταν απαραίτητη για την πραγματοποίηση της κηδείας, όπως επίσης η μη καταγραφή των θανάτων ήταν ποινική πράξη όχι όμως η μη καταγραφή των γεννήσεων (Stefanos 1884, σ.450). Αν κάτι θα μπορούσε να επηρεάσει την ποιότητα της καταγραφής των θανάτων ήταν η μη δήλωση των θανάτων των ναυτικών που συνέβησαν στην θάλασσα, αλλά και εκείνων των στρατιωτών. Επιπροσθέτως, οι θάνατοι των αβάπτιστων βρεφών αναμένεται να έχουν παραλειφθεί από την διαδικασία της καταγραφής, ιδιαιτέρως στις περιπτώσεις εκείνων των θανάτων που δεν δηλώθηκαν από κάποιον ιερέα, καθώς δεν ήταν παρόν στην κηδεία των αβάπτιστων βρεφών. Σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου το διάστημα μεταξύ της γέννησης και της βάφτισης ήταν πολύ σύντομο (λιγότερο από μια εβδομάδα) και οι γονείς ή κοντινοί συγγενείς θεωρούσαν ότι ο θάνατος του βρέφους θα επερχόταν σύντομα, τότε πραγματοποιούσαν αεροβάπτισμα, το οποίο δεν απαιτούσε τη παρουσία κάποιου ιερέα.
Γάμοι
Οι γάμοι αποτελούν την πιο πλούσια πηγή πληροφοριών (βλέπε για π.χ. τα πιστοποιητικά γάμων της Ερμούπολης) καθώς παρέχουν τα ονοματεπώνυμα και των δύο συζύγων, τις ηλικίες τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ονοματεπώνυμα των γονιών τους, συμπεριλαμβανομένων του πατρικού ονόματος της μητέρας. Οι διαθέσιμες πληροφορίες των πιστοποιητικών γάμων στη Μύκονο καθώς και τα ποσοστά των μη διαθέσιμων πληροφοριών παρουσιάζονται στον πίνακα. Κατά διαστήματα, αναφερόταν ακόμα και η σειρά του γάμου, αν δηλαδή επρόκειτο για τον πρώτο, δεύτερο ή τρίτο γάμο. Εάν ο γαμπρός και η νύφη υπέγραψαν τη ληξιαρχική πράξη υποδεικνύει αν μπορούσαν να διαβάσουν ή να γράψουν. Στη Μύκονο, όλοι οι γάμοι μέχρι και το 1928 είχαν δηλωθεί από ιερείς ενώ αργότερα από το σύζυγο ή και από τους δύο συζύγους. Η διαθεσιμότητα των ηλικιών του ζευγαριού είναι πολύ σημαντική, αν και όχι πάντα απολυτα έγκυρη πληροφορία.
ΜΗΤΡΩΑ ΑΡΡΕΝΩΝ
Το μητρώο αρρένων είναι ένα ξεχωριστό μητρώο, το οποίο ανανεώνεται συνεχώς και περιέχει όλα τα άρρενα τέκνα που έχουν γεννηθεί σε κάθε κοινότητα ή δήμο. Χρησιμοποιείται για την υποχρεωτική στράτευση των ανδρών από το 1878 και γι’ αυτό το λόγο θεωρείται μια εξαιρετικά αξιόπιστη πηγή (Μαυριδερός 1988, σ.85). Ένα παράδειγμα τέτοιων μητρώων αποτελούν τα Μητρώα Αρρένων της Ερμούπολης, τα οποία περιέχουν όλα τα ονόματα των ανδρών που έχουν γεννηθεί στην πόλη από το 1845 έως το 1912, σε χρονολογική σειρά.
ΕΚΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ
Οι εκλογικοί κατάλογοι του 19ου αιώνα είναι ουσιαστικά κατάλογοι ονομάτων ανδρών, οι οποίοι είχαν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές. Το ηλικιακό εύρος των ανδρών διέφερε καθώς εξαρτιόταν από το έτος που δημιουργήθηκε ο εκάστοτε εκλογικός κατάλογος. Έτσι, στις εκλογές του 1844 σχεδόν όλο οι άντρες ήταν ηλικίας από 30 ετών και άνω. Και αυτό γιατί οι ψηφοφόροι έπρεπε είτε να έχουν ακίνητη περιουσία είτε να είναι επαγγελματίες είτε να είναι ανεξάρτητοι επαγγελματικά (Innes, σ.168). Συνεπώς, πέραν των ονοματεπωνύμων των ψηφοφόρων, διαθέσιμο είναι ακόμα το επάγγελμα τους καθώς και το αν διέθεταν περιουσία ή όχι. Στο κατάλογο του δήμου Γαυρίου στο νησί της Άνδρου του 1844, οι περισσότεροι ψηφοφόροι κατείχαν ακίνητη περιουσία, πλην όμως κάποιων ελαχίστων εξαιρέσεων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο GEQRGIOS XIOS ετών 45 (Α/Α 57), από τη Χίο, ο οποίος ήταν αρτοποιός και δεν είχε στην ιδιοκτησία του ακίνητη περιουσία. Από το 1864 και έπειτα, όλοι οι άνδρες είχαν δικαίωμα ψήφου ανεξαρτήτου κατοχής περιουσίας.
Συνεπώς, από τότε και στο εξής όλοι οι Εκλογικοί κατάλογοι, αν και δεν περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με την περιουσία των ψηφοφόρων, παρέχουν όμως το ονοματεπώνυμο, την ηλικία και το επάγγελμά όλων των ανδρών ψηφοφόρων. Πιο πρόσφατοι εκλογικοί κατάλογοι εμπεριέχουν πληροφορίες σχετικά με τον τόπο διαμονής των ψηφοφόρων, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών εκτός των ελληνικών συνόρων, δίνοντας έτσι μια σπάνια εικόνα των προορισμών των μεταναστών εκείνης της περιόδου. Δύο ακόμα εκλογικοί κατάλογοι, αυτή τη φορά από την Ερμούπολη, είναι διαθέσιμοι μέσω του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ
Τα πιστοποιητικά γεννήσεων, θανάτων και γάμων, τα μητρώα αρρένων και τα δημοτολόγια ανθρώπων εν ζωή βρίσκονται στα Ληξιαρχεία. Παλαιότερα μητρώα είναι συνήθως διαθέσιμα στα τοπικά αρχεία. Παράδειγμα αυτού είναι η περίπτωση της Ερμούπολης, όπου αρχεία είναι διαθέσιμα στα τοπικά αρχεία μέχρι και το 1925 (το δημοτολόγιο έως το 1945 και το μητρώο αρρένων έως και το 1912), ενώ στη γειτονική Μύκονο λόγω έλλειψης τοπικού αρχείου, όλα τα αρχεία διαθέσιμα από το 1859 και έπειτα φυλάσσονται στο Ληξιαρχείο. Στη Σάμο, επίσης, πολλά ληξιαρχικά έγγραφα μέχρι και το 1932 είναι διαθέσιμα μέσω του αρχειομνήμωνα. Οι απογραφές των 18ου και 19ου αιώνων φυλάσσονται στα τοπικά αρχεία. Για παράδειγμα, τα κατάστιχα της απογραφής πληθυσμού βρίσκονται στα ΓΑΚ Κυκλάδων της Ερμούπολης.
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ
Η Εκκλησία τηρεί τα δικά της αρχεία για κάθε γεγονός που λαμβάνει χώρα σε αυτή, όπως βαφτίσεις, κηδείες και γάμους (από το 1982 και έπειτα πραγματοποιούνται πολιτικοί γάμοι στα δημαρχεία). Τα αρχεία αυτά συμπίπτουν συνήθως με τα ληξιαρχικά έγγραφα. Αν λοιπόν κάποιος έχει πρόσβαση στα ληξιαρχικά αρχεία τότε ίσως να μην υπάρχει λόγος να αναζητήσει τα εκκλησιαστικά αρχεία. Παρ΄ όλα αυτά, σε πολλές περιοχές της χώρας όπου τα ληξιαρχικά έγγραφα δεν είναι διαθέσιμα πριν από τις αρχές του 20ου αιώνα, τότε τα εκκλησιαστικά αρχεία αποτελούν μια πολύ χρήσιμη πηγή πληροφοριών.
Τα εκκλησιαστικά αρχεία φυλάσσονται στην Μητρόπολη κάθε περιοχής. Η ημερομηνία έναρξης τήρησης εκκλησιαστικών αρχείων για κάθε Μητρόπολη εξαρτάται από το πότε η συγκεκριμένη περιοχή ανήκει στο ελληνικό κράτος αλλά και από άλλους τοπικούς παράγοντες. Έτσι για την Άρτα, αρχεία είναι διαθέσιμα από το 1912, 30 περίπου χρόνια από την προσάρτηση της στο ελληνικό κράτος. Για την Καστοριά τα αρχεία ξεκινούν από το 1940, 23 χρόνια από την προσάρτησή της. Ενώ σε πολλές περιοχές τα αρχεία θεωρούνται πλήρη από την αρχή της ύπαρξής τους (στην Ζάκυνθο από το 1868 και στο εξής), στην Αθήνα καλύπτουν μέρος του πληθυσμού κατά την περίοδο 1838-48, στη συνέχεια όμως φαίνεται ότι είναι πλήρη (Μαυριδερός 1988, σσ.105-109)
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Η μελέτη της μετανάστευσης είναι αρκετά δύσκολη καθώς δεν υπάρχουν σχετικά αρχεία. Η εσωτερική μετανάστευση μπορεί να μελετηθεί μέσω πηγών από διαφορετικές τοποθεσίες. Για παράδειγμα, από το 1920 και μετά πολλοί Μυκονιάτες άντρες είτε άγαμοι είτε παντρεμένοι έφευγαν από το νησί με προορισμό την Αθήνα ή τον Πειραιά σε αναζήτηση καλύτερων επαγγελματικών ευκαιριών. Στην περίπτωση των παντρεμένων αντρών, οι οικογένειές τους παρέμειναν στο νησί ενώ αυτοί εργάζονταν στον Πειραιά και επέστρεφαν στη Μύκονο μόνο για να βοηθήσουν με τις αγροτικές εργασίες και για να επισκεφτούν τις οικογένειές τους. Μια τέτοια κυκλική μετανάστευση είναι δύσκολο να ανιχνευθεί σε αρχεία: για αυτούς τους άντρες η ιδιότητα του μετανάστη θα μπορούσε να πιστοποιηθεί μόνο αν το πιστοποιητικό θανάτου τους είχε εντοπιστεί στην Αθήνα, ενώ όλα τα υπόλοιπα έγγραφα των οικογενειών τους ήταν στη Μύκονο. Συνεπώς, μόνο αν ο θάνατος τους είχε καταγραφεί στην Αθήνα θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε ότι κάποιος υπήρξε μετανάστης εκεί. Εάν ο μετανάστης ήταν αρκετά τυχερός ώστε να καταφέρει να συνταξιοδοτηθεί στο νησί, τότε θα ήταν δύσκολο να εντοπίσουμε ότι είχε μεταναστεύσει στο παρελθόν.
Για αυτούς που μετανάστευσαν έξω από τα σύνορα της Ελλάδας, ίσως υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να τους εντοπίσουμε. Έτσι, αν ο προορισμός τους ήταν οι ΗΠΑ τότε σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις τα Ellis Island records παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ημερομηνία (ίσως και άλλες πληροφορίες) κατά την οποία κάποιος μετανάστης εισήλθε στη χώρα, εκτός και αν αυτό έγινε παράνομα. Για παράδειγμα, αν κάποιος ήταν ναύτης και ενώ το πλοίο του ήταν αγκυροβολημένο σε κάποιο λιμάνι των ΗΠΑ αυτός έφυγε και δεν επέστρεψε ποτέ, τότε δεν θα υπάρχει σχετικό έγγραφο για την είσοδό του στη χώρα. Άλλοι συχνοί προορισμοί των Ελλήνων μεταναστών ήταν η Αίγυπτος στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα, η Ρωσία και οι παραδουνάβιες περιοχές στα τέλη του 19ου αιώνα, η Οθωμανική αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα και η Αυστραλία στα μέσα του 20ου.
Για τους μετανάστες, οι καλύτερες πηγές είναι διαθέσιμες στις χώρες που έφτασαν. Έτσι, οι απογραφές πληθυσμού και ληξιαρχικές πράξεις στις ΗΠΑ είναι εξαιρετικής ποιότητας όπως και αυτές της Αγγλίας. Εκκλησιαστικά έγγραφα στους προορισμούς αυτούς ίσως να φανούν εξίσου χρήσιμα.
ΝΟΤΑΡΙΑΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
Τα νοταριακά έγγραφα είναι πολύτιμα ιστορικά αρχεία, καθώς υπάρχουν παντού στην Ελλάδα ήδη από την δημιουργία του κράτους. Σε πολλές περιοχές της χώρας αυτά προϋπάρχουν ήδη από το 15ο αιώνα ή και νωρίτερα. Αποτελούν νόμιμα συμβόλαια που συντάχθηκαν και υπεγράφησαν όταν κάποιος ήθελε να προσφέρει προίκα ή να πουλήσει ακίνητη περιουσία, να υιοθετήσει ένα παιδί, να δανείσει ή να δανειστεί χρήματα ή όταν ετοίμαζε τη διαθήκη του. Τα νοταριακά έγγραφα είναι κυρίως διαθέσιμα σε τοπικό επίπεδο. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη με επικεφαλής την Αγλαΐα Κάσδαγλη, μια μεγάλη συλλογή προικοσυμφώνων και γαμήλιων συμβολαίων από διάφορες περιοχές της χώρας από το 16ο έως το 19ο αιώνα έχουν μεταγραφεί και είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο μέσω της ιστοσελίδας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών. Στον χάρτη αυτόν μπορεί κάποιος να δει την γεωγραφική κατανομή των διαθέσιμων αρχείων.
Καθώς τα περισσότερα τοπικά ΓΑΚ έχουν ψηφιοποιήσει πολλά από τα νοταριακά έγγραφα, η πρόσβαση σε αυτά μέσω του αρχειομνήμωνα είναι εύκολη (για παράδειγμα, συμβόλαια στον Βόλο, διαθήκες στην Καβάλα και μια ποικιλία νοταριακών εγγράφων στη Σάμο). Λιγότερο εύκολη όμως είναι η περιήγηση σε αυτά καθώς είναι οργανωμένα χρονολογικά και συνεπώς η αναζήτηση συγκεκριμένων ατόμων μπορεί να είναι χρονοβόρα, εκτός και αν κάποιος γνωρίζει συγκεκριμένες πληροφορίες όπως πότε πραγματοποιήθηκε η αγοραπωλησία ή ο γάμος. Τα γαμήλια συμβόλαια είναι εύκολο να εντοπιστούν, ιδιαίτερα αν γνωρίζουμε πότε τελέστηκε ο γάμος. Σε αυτήν την περίπτωση, θα ήταν καλύτερο κάποιος να ξεκινήσει την αναζήτηση του συμβολαίου από την ημερομηνία του γάμου προχωρώντας προς τα πίσω. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι προίκες και οι κληρονομιές μέχρι την τελική υπογραφή αυτών ήταν ρευστές, καθώς όπως φαίνεται στο Hionidou 2012 πολλές φορές ενώ κάποιο κτήμα ή σπίτι είχε ταχθεί σε ένα ζευγάρι, αυτό μπορεί να πραγματοποιούνταν χρόνια μετά τον γάμο ή και ποτέ.
ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ
Οι τοπικές εφημερίδες αποτελούν επίσης μια σημαντική πηγή πληροφοριών τόσο για συγκεκριμένα άτομα όσο και σημαντικά γεγονότα της εκάστοτε περιοχής. Στη Μύκονο, για παράδειγμα, υπήρχαν αρκετές τοπικές εφημερίδες: Η Μύκονος, η οποία εκδιδόταν ανά 15 ημέρες την περίοδο 1933-1935, τα Μυκονιάτικα Χρονικά ανά 15 ημέρες την περίοδο 1933-1935, αλλά και οι μηνιαίες εφημερίδες Τα Μυκονιάτικα Νέα κατά την περίοδο 1946-1948 και η Νέα Μύκονος την περίοδο 1948-1959. Τα αρχεία των εφημερίδων είναι διαθέσιμα είτε στα τοπικά ΓΑΚ ή στις τοπικές βιβλιοθήκες της εκάστοτε περιοχής. Το Ελληνικό Κοινοβούλιο έχει μια σημαντική συλλογή από τέτοιες εφημερίδες απο όλη την Ελλάδα, οι οποίες έχουν ψηφιοποιηθεί και είναι διαθέσιμες εδώ σε αλφαβητική σειρά.
Για ένα μικρό αριθμό εφημερίδων εθνικής εμβέλειας είναι δυνατόν να γίνει ψηφιακή αναζήτηση του περιεχόμενού τους. Αυτές ειναι προσπελάσιμες μέσω της ιστοσελίδας της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑΣ
Το ελληνικό σύστημα ονοματοδοσίας παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία είναι σημαντικό να γνωρίζει όποιος ασχολείται με την Ιστορία της Οικογένειας στην Ελλάδα. Μέχρι και τη δεκαετία του 1970, ήταν πολύ σπάνιο για κάποιον να έχει δύο βαπτιστικά ονόματα, μειώνοντας έτσι τις δυσκολίες από την ενδεχόμενη χρήση του ενός ή του άλλου ονόματος.
Μετά από τον γάμο, η σύζυγος άλλαζε το πατρικό της όνομα σε αυτό του συζύγου της. Αυτό άλλαξε το 1983, όταν έγινε υποχρεωτικό για τις γυναίκες να κρατάνε το επίθετό τους μετά το γάμο. Από το 1983 και μετά, οι γυναίκες που παντρευτήκαν πριν το 1983 και είχαν υιοθετήσει το όνομα των συζύγων τους, υποχρεούνταν να αλλάξουν το επίθετο τους, παίρνοντας το πατρικό τους επίθετο, σε περίπτωση διαζυγίου.
Πριν από το 1983, δεν ήταν ξεκάθαρο τι γινόταν με τις χήρες, καθώς σε πολλά παλιότερα έγγραφα οι χήρες φαίνεται ότι έπαιρναν το πατρικό τους όνομα μετά το θάνατο των συζύγων τους, ενώ το όνομα των συζυγών τους αναφερόταν και αυτό στα πιστοποιητικά. Μέχρι και το 1928, η μητέρα εγγραφόταν με το πατρικό της όνομα στις ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων, ενώ ο σύζυγός της ως πατέρας του νεογέννητου. Από το 1929 και μετά, η μητέρα καταχωρούταν με το επίθετο του συζύγου της ενώ το ονοματεπώνυμο του πατέρα της αναφερόταν και αυτό στη ληξιαρχική πράξη.
Τα αρχικά του πατρικού ονόματος αναφέρονται σχεδόν πάντα μεταξύ του βαπτιστικού ονόματος και του επιθέτου ενός άγαμου άντρα ή μιας άγαμης γυναίκας. Για παράδειγμα, μια άγαμη γυναίκα η οποία ονομάζεται VIOLETTA EMMANOYHL HIONIDOU σημαίνει πως το όνομα του πατέρα της VIOLETTAS είναι EMMANOYHL. Για τις παντρεμένες γυναίκες πριν το 1983 το μεσαίο όνομα ήταν αυτό των συζύγων τους. Έτσι, αν η VIOLETTA ήταν παντρεμένη, το όνομα του συζύγου της ήταν EMMANOYHL.
Μέχρι και τη δεκαετία του 1980, η κατάληξη του επιθέτου των γυναικών και αντρών διέφερε. Για παράδειγμα, το αρσενικό επίθετο ήταν HIONIDIS ενώ το θηλυκό HIONIDOU. Όσοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό και πιο συγκεκριμένα στις ΗΠΑ κατήργησαν αυτήν την πρακτική, υιοθετώντας την ανδρική κατάληξη και για τα δύο φύλα. Στη βάση δεδομένων τα θηλυκά επίθετα τυποποιήθηκαν στην αρσενική τους μορφή.
Στα αρχεία της Μυκόνου ήταν σύνηθες πέραν του επιθέτου να δηλώνεται και κάποιο ψευδώνυμο/ παρατσούκλι. Μερικές φορές αυτό το ψευδώνυμο χρησιμοποιούνταν αντί του επιθέτου, το οποίο με την πάροδο του χρόνου μπορεί να κατέληγε να γίνει το επίθετο των μελλοντικών γενεών. Η εναλλαγή επωνύμων και ψευδώνυμων ήταν συχνή κατά το 19ο αιώνα, αλλά κατά το 20ο αιώνα η χρήση των επωνύμων ήταν πιο συστηματική. Στις περιπτώσεις που κάποιο ψευδώνυμο αναφέρεται στα αρχεία, αυτό έχει αντιγραφεί αυτούσιο στη βάση δεδομένων.
Τα παιδιά έπαιρναν τα ονόματα των παππούδων τους πολύ συχνά και ιδιαίτερα στα νησιά, με το πρώτο αγόρι της οικογένειας να παίρνει το όνομα του παππού από την πλευρά του πατέρα και το πρώτο κορίτσι το όνομα της γιαγιάς από τη πλευρά της μητέρας (βλέπε Hoffman 1976, σ.333; Kulukundis 1968, σσ.55-56). Πολύ σπάνια ήταν η ονοματοδοσία ενός παιδιού με το όνομα των γονιών του, εκτός και αν η γέννηση πραγματοποιούταν μετά το θάνατο του πατέρα.
Πολύ συχνά οι Έλληνες χρησιμοποιούν υποκοριστικά ονόματα συνήθως από το βαπτιστικό τους όνομα. Αν κάποια λοιπόν βαπτιστεί με το όνομα OYRANIA, μπορεί να επιλέξει να λέγεται RANIA. Έτσι σε όλα τα επίσημα έγγραφα θα αναφέρεται ως OYRANIA. Παλαιότερα όμως, τέτοια ονόματα θα ήταν TARQ από το MARGARITA, το οποίο θα μπορούσε να είναι MARGARITARQ (κατά το 19ο αιώνα MARGARITARQ ήταν πιο συχνό από το MARGARITA). Φαίνεται ακόμα ότι στο παρελθόν πολλοί ονομάζονταν αλλά και καταχωρούνταν είτε με το βαπτιστικό τους όνομα είτε με το υποκοριστικό τους. Το όνομα αυτό παρέμενε το ίδιο για όλη τους τη ζωή. Έτσι αν κάποια έχει καταχωρηθεί με το όνομα TARQ, τότε πρέπει να την αναζητήσουμε με αυτό το όνομα σε όλα τα έγγραφα αντί για το βαπτιστικό MARGARITA ή MARGARITARQ. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για το όνομα MARIA, καθώς οι διάφορες εκδοχές του όπως MAROYLA ή MAROYSA ήταν ουσιαστικά διαφορετικά ονόματα. Παρ’ όλα αυτά, είναι πιθανό το όνομα να έχει καταγραφεί λανθασμένα, δηλαδή από MAROYLA σε MAROYSA ή και αντίστροφα.
ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ
Τα Ιόνια Νησιά ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό Κράτος το 1864. Εξαιτίας της ιστορίας και της στενής τους σχέσης με το Βενετικό και το Βρετανικό κράτος έχουν εξαιρετικές πηγές σχετικά με τον πληθυσμό τους ήδη από το 16ο αιώνα. Εδώ μπορείτε να δείτε και να έχετε πρόσβαση στα αρχεία, τα οποία είναι διαθέσιμα στα τοπικά αρχεία. Η Κέρκυρα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου νησιού με μια εξαιρετική συλλογή αρχείων.
Το Τσιρίγο, όπως ονομαζόταν μέχρι να ενσωματωθεί στην ελληνική επικράτεια, ή Κύθηρα όπως είναι γνωστά σήμερα έχει εξίσου εξαιρετική συλλογή αρχείων. Η ιστορία και η διοίκηση αυτών των νησιών διέφεραν από την ηπειρωτική Ελλάδα ή και τα νησιά των Κυκλάδων μέχρι και το 1864 ωσότου έγιναν μέρος του Ελληνικού κράτους. Πιο συγκεκριμένα, τα Κύθηρα υπήρξαν υπό την κατοχή των εξής:
Βενετία: από το 1374 και έπειτα (Καλλίγερος, 2008, σσ.34-36).
Οθωμανική Αυτοκρατορία: 1715-1718 (Maltezou 1980, σ.151)
Γαλλία: 1797-1799
Βρετανική προστασία : 1815-1864 (Leontsinis 1987, σσ.19-20)
Οι απογραφές του 1724, 1784 και 1788, οι οποίες είναι διαθέσιμες μέσω αυτής εδώ της βάσης δεδομένων, είναι μια σειρά από ονομαστικές απογραφές ολοκλήρου του πληθυσμού των Κυθήρων, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από την Βενετική διοίκηση για φορολογικούς σκοπούς (Μαζαράκης 2010, σ.71). Υπάρχουν πολλές ακόμα καταγραφές πληθυσμού για τον 18ο αιώνα αλλά και μερικές για τον 19ο αιώνα. Οι περισσότερες καταγραφές του 18ου αιώνα δημοσιεύτηκαν από τους Πατραμάνη, Μαρμαρέλη και Δρακάκης. Οι τρεις απογραφές του 1724, 1784 και 1788 επιλέχθηκαν λόγω της εξαιρετικής τους ποιότητάς. Αν και οι δημοσιευμένες καταγραφές χρησιμοποιήθηκαν για την εισαγωγή των δεδομένων, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι συμβουλευτήκαμε και τα πρωτότυπα κατάστιχα, τα οποία βρίσκονται στο τοπικό αρχείο των Κυθήρων. Για τις ανάγκες των απογραφών του πληθυσμού, το νησί χωρίστηκε σε συνοικίες (destretti, territorii), και κάθε μία από αυτές χωρίστηκε σε ενορίες (parochia). Ο τοπικός κλήρος διενέργησε την καταγραφή των κατοίκων. Στο επάνω μέρος κάθε σελίδας, τα κατάστιχα της απογραφής αναφέρονται στις famiglie, αν και η χρήση αυτού του όρου ταιριάζει περισσότερο με τον ορισμό του «νοικοκυριού» παρά με αυτό της «οικογένειας», καθώς συμπεριλαμβάνει, εκτός από τα μέλη της οικογένειας, υπηρέτες και άλλους συγγενείς (για παράδειγμα στην απογραφή του 1836 ο PANAGIOTTI CALUCI, στο νοικοκυριό του οποίου μαζί με την μητέρα του μένουν και δύο υπηρέτες, η ANGELINA και ο ANTONIO ηλικίας 16 και 10 χρονών αντίστοιχα). Οι πηγές αυτές λοιπόν αναφέρουν το ονοματεπώνυμο του αρχηγού του νοικοκυριού, μαζί με τον τίτλο του/της (Signor, Signora, κτλ.) και τα ονόματα των υπολοίπων μελών του νοικοκυριού, την σχέση τους με τον αρχηγό αυτού και την ηλικία τους. Στα κατάστιχα, κάθε νοικοκυριό είναι χωρισμένο από το προηγούμενο με μία γραμμή χαραγμένη από αυτόν που διενέργησε την απογραφή. Κάθε νοικοκυριό έχει ακόμα ένα μοναδικό αριθμό, ο οποίος και έχει χρησιμοποιηθεί σε αυτήν τη βάση δεδομένων.
Οι απογραφές του 19ου αιώνα πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της Βρετανικής προστασίας. Η απογραφή του 1836 βρίσκεται στα Εθνικά Αρχεία του Ηνωμένου Βασιλείου (UK National Archives CO 1836/1248, 332954). Η απογραφή του 1836 είναι ακόμα, όπως και αυτές του 18ου αιώνα, χειρόγραφη στα ιταλικά σε έναν τόμο. Η απογραφή του 1844 αποτελείται από άδετα έγγραφα, στα οπoία ο συγγραφέας κάθε εγγράφου κατέγραφε, χρησιμοποιώντας το δικό του πρότυπο, τις λίστες ονομάτων και άλλες πληροφορίες για συγκεκριμένες ενορίες (Hionidou 2015, παραπομπή 11). Οι διαθέσιμες πληροφορίες σε κάθε λίστα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους καθώς επίσης και τα νοικοκυριά σε κάποιες ενορίες είναι σαφώς διακριτά το ένα από το άλλο, ενώ σε άλλες ο διαχωρισμός μεταξύ τους δεν είναι ξεκάθαρος. Οι λίστες, στις οποίες ο διαχωρισμός των νοικοκυριών δεν είναι ξεκάθαρος, δεν χρησιμοποιήθηκαν. Οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες περιλαμβάνουν ονοματεπώνυμο, σχέση με τον αρχηγό, ηλικία, επάγγελμα και εάν το άτομο ήταν παρόν ή όχι στο νησί κατά τη διάρκεια της απογραφής. Η καταγραφή του 1844 πραγματοποιήθηκε στα ελληνικά. Η χρήση της ελληνικής γλώσσας και όχι της ιταλικής δεν ήταν κάποιος νεωτερισμός, καθώς για το 1844 μόνο οι πρόχειρες σημειώσεις των ιερέων κάθε ενορίας είναι διαθέσιμες. Αυτές είναι γραμμένες στα ελληνικά γιατί για πολλούς από τους ιερείς ήταν η μοναδική γλώσσα που μιλούσαν κατά τη διάρκεια της Βενετικής και της Βρετανικής περιόδου (Hionidou 2015). Στις προηγούμενες απογραφές η μεταγραφή σε κατάστιχο απο τις σημειώσεις των ιερέων είχαν πιθανότατα γίνει από κάποιον μορφωμένο υπάλληλο, ο οποίος μπορούσε να γράψει και να μεταφράσει αυτά στην ιταλική γραφή (Hionidou 2015, παραπομπή 12).
Η κοινωνία του Τσιρίγου
Οι ελληνικές κοινότητες οι οποίες τελούσαν υπό Βενετική κυριαρχία αποτελούνταν από καθορισμένα κοινωνικά στρώματα (Παπαδία- Λάλα 1993, σ.186). Στα Κύθηρα, πιο συγκεκριμένα, υπήρχαν πολύ λίγοι Βενετοί, και συνεπώς η τάξη των nobili (ευγενείς) δεν συναντάται (Leontsinis 1987, σ.22).Το Συμβούλιο, το οποίο απαρτιζόταν από 30 αντιπρόσωπους γνωστών οικογενειών του νησιού, αποτελούταν από μέλη των cittadini. Ο όρος αυτός δεν πρέπει να συγχέεται με τους κατοίκους των αστικών περιοχών, οι οποίοι δεν ήταν απαραίτητα μέλη των cittadini. Ωστόσο, τα περισσότερα μέλη των cittadini κατοικούσαν στη Χώρα των Κυθήρων κατά το 18ο αιώνα (Maltezou 1980, σ.156). Οι cittadini επιτρεπόταν μόνο να ασχολούνται με το εμπόριο, τις θαλάσσιες συναλλαγές ή και άλλες αξιοσέβαστες επαγγελματικές δραστηριότητες (Παπαδία- Λάλα 1993, σ.190; Maltezou 1991, σ.261). Οι περισσότεροι κατείχαν γη, την οποία νοίκιαζαν σε χωρικούς. Στα Κύθηρα, ένας σχετικά μικρός πληθυσμός, ο όρος popolani αναφέρεται στους κατοίκους των αγροτικών περιοχών αλλά και στους μη cittadini κάτοικους της Χώρας (non-cittadini urbanites) (Παπαδία- Λάλα 1993, σ.191).
Γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα, οι κάτοικοι των Κυθήρων μετανάστευσαν στην Πελοπόννησο, η οποία ήταν επίσης Βενετική κτήση (Leontsinis 1987, σσ.78–9). Από το 1770 και έπειτα η μετανάστευση αυξήθηκε σημαντικά, αν και οι προορισμοί άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου. Το μεταναστευτικό κύμα των κατοίκων των Κυθήρων διακοπτόταν σε περιόδους πολέμου ή άλλων σημαντικών γεγονότων, ενώ επέστρεφε ξανά πολύ γρήγορα σε υψηλά επίπεδα (Leontsinis 1987, σ.29). Η οικονομία του νησιού βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά στη γεωργία (Leontsinis 1987, σσ.75–6; Μαζαράκης 2010, σσ.89–97).
Τα Κύθηρα διαθέτουν μια εξαιρετική συλλογή νοταριακών εγγράφων στα τοπικά αρχεία του νησιού, όπου χιλιάδες νοταριακά συμβόλαια καλύπτουν πέντε αιώνες ιστορίας (Maltezou 1991, σσ.35-81).
Η ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ: GreekFamilyHistory
Η βάση δεδομένων παρέχει πρόσβαση στις εξής απογραφές:
Απογραφή της Ερμούπολης του 1861, η οποία καλύπτει το 60% του πληθυσμού (Κατάστιχα απογραφών Ερμούπολης, ΓΑΚ, Δημοτικό Αρχείο Ερμούπολης, Δ/Δ/ Βιβλία απογραφής)
Απογραφή της Ερμούπολης του 1870, η οποία καλύπτει το 8% του πληθυσμού (Κατάστιχα απογραφών Ερμούπολης, ΓΑΚ, Δημοτικό Αρχείο Ερμούπολης, Δ/Δ/ Βιβλία απογραφής)
Απογραφή της Ερμούπολης του 1879, η οποία καλύπτει το 29% του πληθυσμού (Κατάστιχα απογραφών Ερμούπολης, ΓΑΚ, Δημοτικό Αρχείο Ερμούπολης, Δ/Δ/ Βιβλία απογραφής)
Απογραφή της Μυκόνου του 1861, η οποία καλύπτει ολόκληρο τον πληθυσμό (πηγή: Βιβλιοθήκη Μυκόνου)
Απογραφή του Τσιρίγου του 1724, η οποία καλύπτει το 100% του πληθυσμού (πηγή: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη, και Δρακάκης)
Απογραφή του Τσιρίγου του 1784, η οποία καλύπτει το 100% του πληθυσμού (πηγή: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη και Δρακάκης)
Απογραφή του Τσιρίγου του 1788, η οποία καλύπτει το 100% του πληθυσμού (πηγή: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη και Δρακάκης)
Απογραφή του Τσιρίγου του 1724, η οποία καλύπτει το 100% του πληθυσμού (πηγή: Πατραμάνη, Μαρμαρέλη και Δρακάκης)
Απογραφή του Τσιρίγου του 1836, η οποία καλύπτει το 41% του πληθυσμού (τον αγροτικό μόνο) (πηγή: UK National Archives CO 1836/1248, 332954)
Απογραφή του Τσιρίγου του 1844, η οποία καλύπτει το 25% του πληθυσμού (τον αγροτικό μόνο) (πηγή: ΓΑΚ Κυθήρων, φάκελος Απογραφή του πληθυσμού της νήσου Κυθήρων, 61, Β1 δ and Β4 δ)
Η διαθεσιμότητα ολόκληρου του πληθυσμού του εκάστοτε νησιού στη βάση δεδομένων, εξαρτάται αποκλειστικά από το αν ήταν διαθέσιμος στις πρωτότυπες αρχειακές πηγές. Η γλώσσα των πηγών αυτών διαφέρει και αυτό εξαρτιόταν από το αν το νησί ήταν μέρος του ελληνικού κράτους ή όχι. Για την Ερμούπολη και τη Μύκονο η γλώσσα ήταν η ελληνική. Για το Τσιρίγο το 1844 η γλώσσα ήταν η ελληνική, αν και εκείνη την περίοδο τελούσε υπό Βρετανική προστασία. Οι υπόλοιπες απογραφές από το Τσιρίγο ήταν στα Ιταλικά, αφού εκείνη την εποχή ήταν υπό Βενετική κυριαρχία. Για πρακτικούς λόγους, όλες οι εγγραφές στη βάση δεδομένων είναι σε Λατινικούς χαρακτήρες. Για τις απογραφές του Τσιρίγου των ετών 1724, 1784, 1788, 1836 όλες οι εγγραφές της βάσης δεδομένων είναι πανομοιότυπες με αυτών των πρωτότυπων πηγών. Για τις υπόλοιπες απογραφές οι εξής κανόνες μεταγραφής από το Ελληνικό στο Λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιήθηκαν, καθώς δεν υπάρχουν γενικά αποδεκτοί κανόνες μεταγραφής:
A A
Β B
Γ G
Δ D
Ε E
Ζ Z
Η H
Θ TH
Ι I
Κ K
Λ L
Μ M
Ν N
Ξ KS
Ο O
Π P
Ρ R
Σ S
Τ T
Υ Y
Φ F
Χ X
Ψ PS
Ω Q
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΟ SEARCH (ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ)
Εάν γνωρίζετε ήδη το επίθετο του προγόνου σας, τότε ο ευκολότερος τρόπος να ξεκινήσετε την αναζήτησή σας είναι με το να εισάγεται το επίθετο στο πεδίο SURNAME. Έτσι, αν αναζητείτε κάποιον του οποίου το επίθετο είναι KONTIZAS, εισάγοντας το επίθετο αυτό στο πεδίο SURNAME, τότε το αποτέλεσμα της αναζήτησης θα παρουσιάσει μία λίστα με όλους τους πιθανούς υποψηφίους, κάποιους από τη Μύκονο αλλά και κάποιους από την Ερμούπολη. Μερικά από τα αποτελέσματα αυτά περιέχουν το ίδιο ακριβώς επίθετο, ενώ αλλά είναι επίθετα τα οποία είναι παρόμοια με αυτό που αναζητήσατε αρχικά. Κοιτώντας τις υπόλοιπες πληροφορίες που υπάρχουν για κάθε άτομο με αυτό το επίθετο και ανάλογα με το τι και πόσα γνωρίζετε για το άτομο αυτό, μπορεί να είστε αρκετά σίγουρα ότι έχετε εντοπίσει το άτομο που αναζητούσατε. Εάν, για παράδειγμα, αναζητούσατε την PETROYNELA, τότε υπάρχει μόνο μια εγγραφή με αυτό το όνομα. Αν πατήσετε select (επιλογή) στη δεξιά πλευρά της οθόνης σας στην εγγραφή της PETROYNELA KONTIZAS, τότε θα έχετε πρόσβαση σε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες για αυτήν την εγγραφή. Έτσι μαθαίνουμε ότι το 1864 ήταν 14 ετών και κατοικούσε στην ενορία FOYRNAKIA της Μυκόνου. Αν μετακινηθείτε στο κάτω μέρος της σελίδα, θα δείτε το Household (νοικοκυριό) στο οποίο ήταν μέλος, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του νοικοκυριού αυτού. Το νοικοκυριό με αριθμό 324 είχε άλλα 6 μέλη με το όνομα KONTIZAS. Φαίνεται ότι αποτελούταν από ένα ζευγάρι μέσης ηλικία με τα τέσσερα (πέντε μαζί με την PETROYNELA) παιδιά τους. Αν πατήσετε στο πρώτο μέλος της λίστας του νοικοκυριού, δηλαδή στον αρχηγό αυτού, τότε μπορείτε να δείτε ολόκληρη την εγγραφή αυτού του νοικοκυριού μαζί όλα τα υπόλοιπα μέλη του, συμπεριλαμβανομένης της PETROYNELA. Έτσι βλέπουμε ότι το επάγγελμα του DHMHTRIOY ήταν GEQRGOS (γεωργός) και ότι ήταν παντρεμένος. Εάν κοιτάξουμε τις εγγραφές των μεγαλύτερων αδερφών της PETROYNELA, GEQRGIOS και NIKOLAOS, βλέπουμε ότι το επάγγελμα αυτών ήταν ERGATHS (εργάτης). Σε αντίθεση με τον πατέρα τους φαίνεται ότι ήταν ιδιοκτήτες γης και έτσι δούλευαν για άλλους.
Εάν το άτομο που αναζητάτε έχει ένα πιο συvηθισμένο όνομα ή εάν υπάρχουν πολλοί με το ίδιο όνομα, τότε η αναζήτηση σας είναι λίγο πιο πολύπλοκη. Έτσι, αν ψάχνετε κάποιον με το επίθετο STRATHGOS, θα εμφανιστούν 158 εγγραφές με αυτό το όνομα. Ενώ είναι εύκολο να απορρίψετε αυτούς με το όνομα ‘SIDERATOY’, θα υπάρχουν πολλοί ακόμα με το όνομα STRATHGOS ή STRATIGOS. Εισάγοντας το βαπτιστικό όνομα, αν το γνωρίζετε, θα βοηθήσει σημαντικά καθώς οι εγγραφές θα είναι πολύ λιγότερες. Ακόμη όμως ο εντοπισμός του σωστού ατόμου δεν είναι εύκολος. Για παράδειγμα, το 1836 φαίνεται ότι υπάρχουν δυο άνδρες με ακριβώς το ίδιο όνομα και ηλικία (60 ετών). Και οι δυό τους κατοικούσαν στην ίδια ενορία. Πατώντας σε κάθε μια από τις δύο εγγραφές, βλέπουμε ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά άτομα, αρχηγούς δύο διαφορετικών νοικοκυριών. Βλέποντας την εγγραφή του ANDREAS STRATHGOS, φαίνεται ότι οι εγγραφές των απογράφων των ετών 1784 και το 1788 έχουν σχεδόν αντίστοιχες ηλικίες. Κοιτώντας ξανά την εγγραφή κάθε ατόμου ξεχωριστά, βλέπουμε ότι το ίδιο άτομο καταγράφηκε και στις δυο απογραφές, καθώς η σύζυγός του είναι η ίδια όπως και το όνομα του πατρός. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το όνομα του πατέρα του είναι γραμμένο με δύο διαφορετικούς τρόπους: JANI και GIANNI. Ενώ η ηλικία έχει καταγραφεί ως 78 ετών το 1784, το 1788 ήταν 84. Ωστόσο, τέτοιες μικρές διαφοροποιήσεις είναι αναμενόμενες. Έτσι φαίνεται ότι ο ANDREAS STRATIGOS το 1724 ήταν ηλικίας 15 ετών και κατά πάσα πιθανότητα είναι το ίδιο πρόσωπο, καθώς η ηλικία και το όνομα του πατρός του ταιριάζουν (η ορθογραφία αλλάζει αλλά αυτό είναι συνηθισμένο). Ενώ όμως ζει στην ίδια γειτονιά, βρίσκεται σε διαφορετική ενορία. Ακόμα το 1724 είναι παντρεμένος με την CALI, ενώ το 1784 είναι παντρεμένος με την CHIERANA. Ίσως η πρώτη του σύζυγος πέθανε και ξαναπαντρεύτηκε, παραπάνω πληροφορίες είναι όμως απαραίτητες για να εξαγάγουμε περαιτέρω συμπεράσματα.
Οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες διαφέρουν μεταξύ των απογραφών. Έτσι, ενώ στην απογραφή της Μυκόνου του 1861 πληροφορίες είναι διαθέσιμες σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση και τη γειτονιά/ενορία που κατοικεί κάθε οικογένεια, η απογραφή του Τσιρίγου το 1844 περιέχει τη σχέση κάθε μέλους του νοικοκυριού με τον αρχηγό αυτού (δηλαδή το πρώτο μέλος της λίστας του εκάστοτε νοικοκυριού), αλλά και αναφέρεται ακόμα αν ο πατέρας του αρχηγού του κάθε νοικοκυριού ήταν εν ζωή κατά τη περίοδο που διενεργούταν η απογραφή. Έτσι, αν ο πατέρας του ήταν εν ζωή το πεδίο STATUS θα αναφέρει «TOY», το οποίο σημαίνει «υιός του» (σε παλαιότερες απογραφές εμφανίζεται ως «DI»). Όταν το STATUS αναφέρει «POTE» (σε παλαιότερες απογραφές «QUONDAM»), υποδεικνύει ότι ο πατέρας του ήταν νεκρός όταν έγινε η απογραφή.
Το πεδίο ομάδα/ κοινωνική τάξη περιλαμβάνει τους RELIGIONI/ SACERDOTI (θρησκευτικούς λειτουργούς), τους FACIONARI (κρατικούς λειτουργούς), τους PUTTI ή PUTE (παιδιά), τους VECHI ή VECHE (ηλικιωμένους) και τις DONE (ενήλικες γυναίκες). Η σχέση των μελών του FAMIGLIE (νοικοκυριού) περιγράφεται σε σχέση με τον αρχηγό αυτού. Έτσι, η SUA MOGLIE αναφέρεται στη σύζυγό του, ο SUO FIGLIO στο γιό του, η SUA FIGLIA στην κόρη του και SUE CREATURE στο παιδί του.
Ακόμα και για το ίδιο νησί, οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες διαφέρουν μεταξύ των απογραφών. Έτσι, ενώ η απογραφή της Ερμούπολης το 1879 παρέχει μια πληθώρα πληροφοριών, η απογραφή του 1861 είναι λιγότερο λεπτομερής. Αυτό λοιπόν εξαρτιόταν από τις οδηγίες που δινόντουσαν στους απογραφείς για την διενέργεια της εκάστοτε απογραφής, και αυτό αντικατοπτριζόταν στη μορφή του κατάστιχου της απογραφής.
Αν δεν μπορείτε να προσδιορίσετε με βεβαιότητα το πρόσωπο που ψάχνετε, τότε μπορείτε να επιλέξετε τις πιθανές εγγραφές. Θα πρέπει ακόμα να γνωρίζετε ότι όχι μόνο η ορθογραφία των ονομάτων μπορεί να διαφέρει μεταξύ των απογραφών αλλά και τα ονόματα μπορεί να διαφέρουν, παρουσιάζοντας δηλαδή διαφορετικές παραλλαγές αυτών από πηγή σε πηγή (για παράδειγμα AGGEROY, AGGEROYLA). Οι ηλικίες επίσης μπορεί να είναι διαφορετικές από την αναμενόμενη ηλικία, καθώς κατά καιρούς οι ηλικίες καταγράφονταν λανθασμένα είτε ακούσια είτε και σκόπιμα. Για παράδειγμα, στη Μύκονο το 1861 πολλοί άνδρες ηλικίας 18-24 ετών απέκρυπταν την ηλικία τους, καθώς ήταν υποχρεωμένοι να καταταγούν στο στρατό. Συνεπώς, οι περισσότεροι άνδρες αυτής της ηλικιακής ομάδας δηλώναν ότι ήταν είτε λιγότερο από 18 είτε πάνω από 24 ετών (Hionidou 1993, σσ. 20 και 144-5).
Μόλις εντοπίσετε το συγκεκριμένο άτομο που αναζητούσατε μαζί με το νοικοκυριό του, θα έχετε στη διάθεση σας παραπάνω πληροφορίες για να συνεχίσετε την έρευνά σας. Για την Μύκονο θα έχετε στη διάθεσή σας όλα τα ψηφιακά αρχεία από άλλες βάσεις δεδομένων ή ιστοσελίδες, όπως πχ εκλογικούς καταλόγους του 19ου αιώνα ή φορολογικά κατάστιχα από το 17ο ή και 18ο αιώνα.
Για την Ερμούπολη και το Τσιρίγο, μπορείτε να αναζητήσετε το ίδιο άτομo σε διαφορετικές απογραφές, ακολουθώντας το έτσι σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Για την Ερμούπολη επειδή οι απογραφές της δεν καλύπτουν ολόκληρο τον πληθυσμό, αν δεν βρείτε το άτομο σε καμία από τις 3 απογραφές, δεν σημαίνει ότι δεν έζησε εκεί εκείνη την περίοδο.
